Prawo karne

Czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego?

Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest środkiem polegającym na odstąpieniu od skazania i ukarania sprawcy uznanego za winnego, przy jednoczesnym nałożeniu na niego pewnych określonych obowiązków. Środek ten sąd zazwyczaj stosuje przy sprawach niższego kalibru, w których okoliczności popełnienia czynu są jasne. Zaś samo poddanie sprawcy okresowi próby, przez który to okres nie może on popełnić żadnego przestępstwa, jest wystarczającą dolegliwością.

Kiedy zatem klienci odwiedzający moją kancelarię pytają, czy pomimo przyznania się do winy jest szansa na uniknięcie wpisu w karcie karnej, odpowiadam, że tak. Jest to możliwe. Właśnie poprzez zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia sprawy.

Niniejszym wpisem odpowiem na najczęściej zadawane pytania przez klientów ubiegających się o właśnie tego typu środek.

Na czym polega warunkowe umorzenie postępowania karnego?

Warunkowe umorzenie postępowania karnego polega na zaniechaniu kontynuowania postępowania wobec oskarżonego i tym samym orzekania o karze. Jest to więc swego rodzaju szansa dla sprawcy, który ma okazję na poprawę swojego zachowania w czasie próby. Nie oznacza to, że po orzeczeniu warunkowo umarzającym sprawca jest ‘’wolny’’. Sąd umarzając postępowanie, nałoży na niego obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody, a w okresie próby może oddać sprawcę pod dozór kuratora lub innej osoby/instytucji, która zajmuje się pracą i wychowywaniem zdemoralizowanych.

Zgodnie z nazwą – umorzenie jest warunkowe. Oznacza to, że oskarżony podlegać będzie próbie na okres od roku do 3 lat, od dnia uprawomocnienia się wyroku. Związane są więc z tym tzw. obowiązki próby jak np. przeproszenie pokrzywdzonego, łożenie na utrzymanie innej osoby, informowane sądu lub kuratora o przebiegu próby, poddanie się terapii uzależnień lub powstrzymywanie się od nadużywania środków odurzających/alkoholu, które sąd może nałożyć na sprawcę w wyroku warunkowo umarzającym.Dodatkowo sąd może nałożyć obowiązek zadośćuczynienia za krzywdę albo nawiązkę. Ponadto sąd morze orzec odpowiednie świadczenie pieniężne, a nawet zakaz prowadzenia pojazdów.

Kiedy mogę ubiegać się o warunkowe umorzenie postępowania karnego?

O warunkowe umorzenie postępowania można ubiegać się jedynie w sytuacji, kiedy spełnione zostały określone ustawą warunki. Łączne spełnienie wszystkich przesłanek nie świadczy o tym, że sąd wyda wyrok umarzający. Nie jest to obowiązek, a prawo dla sądu. O jakie warunki chodzi?

stopień winy i społecznej szkodliwości czynu nie są znaczne – przykładowo, jeśli sprawca dopuścił się przestępstwa w stosunku do mienia znacznej wartości, to nie został spełniony warunek w postaci nieznacznej społecznej szkodliwości czynu – Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 maja 2018 r., II AKa 283/17. Powyższa przesłanka ma więc zastosowanie do przestępstw drobnych, gdzie stopień winy i społecznej szkodliwości ma być ‘’nieznaczny’’, czyli wyższy niż znikomy (żaden) – wtedy nie byłoby mowy o przestępstwie, ale i niższy niż znaczny.

okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości – chodzi tutaj o taką sytuację, kiedy to sąd po zbadaniu czy dane przestępstwo zostało popełnione, a także okoliczności z tym związanych nie będzie miał żadnych wątpliwości w tym zakresie. Brak przyznania się sprawcy do zarzucanego czynu nie musi być konieczne, aby uznać, że przesłanka została spełniona.
niekaralność za przestępstwo umyślne – czynem umyślnym jest sytuacja, kiedy sprawca dąży do tego oraz chce popełnić przestępstwo. Tym samym przestępstwem umyślnym, jest działanie, w którym sprawca podejmuje kroki, aby zrealizować swój zamiar.
postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że będzie przestrzegał porządku prawnego – inaczej mówiąc, jest to tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna. Powyższa sytuacja będzie miała miejsce, kiedy sprawca wyraża skruchę za popełniony czyn, a jego zachowanie cechuje wysokie prawdopodobieństwo, że w przyszłości nie popełni ponownie czynu zabronionego.
Ustawowe zagrożenie karą pozbawienia wolności nie może przekraczać 5 lat – instytucja warunkowego umorzenia postępowania przeznaczona jest dla sprawców tzw mniejszej wagi jak np. kradzież lub przestępstwo niealimentacji. Sprawcy rozboju nie mogą natomiast liczyć na WUP.

Kto może złożyć wniosek o warunkowe umorzenie postępowania?

Z pewnością wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może złożyć sprawca zarzucanego mu czynu – na każdy etapie postępowania karnego, a także jego obrońca. Ponadto, zgodnie z brzmieniem aktualnych przepisów, do złożenia wniosku o warunkowe umorzenie postępowania właściwy jest również prokurator. Może on skierować taki wniosek zamiast aktu oskarżenia.Jeśli jednak ani sprawca, ani prokurator nie złożą stosownego wniosku, sąd może orzec o tym ‘’z urzędu’’, o ile uzna, że oskarżony spełnia określone warunki.

Czy prokurator może warunkowo umorzyć postępowanie?

Może się wydawać, że na etapie postępowania przygotowawczego to prokurator jest właściwym organem, aby warunkowo umorzyć postępowanie. Nic bardziej mylnego!Na każdym etapie postępowania to sąd decyduje o tym czy zastosować ten środek czy nie.

Czy po warunkowym umorzeniu postępowania będę uznawany za karanego?

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego ,,Wyrok warunkowo umarzający postępowanie nie jest wyrokiem skazującym’’ – Postanowienie z dnia 17 maja 2000 r., I KZP 7/00. Po warunkowym umorzeniu postępowania karnego sprawca nie będzie uznany za karanego. Jeśli więc brak jest kary, to nie ma karalności – a sam zainteresowany może ubiegać się o wydanie zaświadczenia o niekaralności. Oczywiście, powyższe nie ma zastosowania wobec sprawcy, któremu sąd „odwiesił” postępowanie.

Warunkowe umorzenie postępowania a jazda po alkoholu? Czy można?

Prowadzenie po alkoholu stanowi przestępstwo z art. 178a k.k., które zagrożone jest karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Spełniona zostają więc jedna z przesłanek, dzięki którym istnieje możliwość ubiegania się o warunkowe umorzenie postępowania – m.in. ‘’ kara pozbawienia wolności za określony czyn nie może przekraczać 5 lat’’.

Jeśli więc pozostałe przesłanki przemawiają na korzyść sprawcy, jak najbardziej istnieje możliwość, aby dążyć do warunkowego umorzenia postępowania karnego za jazdę pod wpływem alkoholu.

Jest to wyjątkowo pomocna instytucja dla osób, które na co dzień wykonują zawody związane z transportem, bowiem sąd nie musi orzekać o zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych. Nawet jeśli sąd postanowi o zakazie prowadzenia pojazdów, w przypadku warunkowego umorzenia postępowania z pewnością będzie to znacznie krótszy okres – dla przypomnienia, orzeczenie warunkowego umorzenia postępowania dla kierowcy oznacza, że w dalszym ciągu jest uznawany za osobę niekaraną.