Opinia publiczna od tygodnia żyje jednym tematem: wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji eugenicznej. Wyrok zapoczątkował falę protestów osób walczących w sprawach praw kobiet. Strajk kobiet to nie jedyne tego typu wydarzenie. Do protestów dołączyli też przedsiębiorcy z branży gastronomicznej, którzy w niedzielę wyszli na ulicę większych miast. Mając na uwadze planowane wprowadzanie dalszych restrykcji możemy spodziewać się fali kolejnych demonstracji.
Przygotowałem zatem wpis traktujący o prawach osób uczestniczących w protestach – dobrze jest być przygotowanym na każdą okoliczność. Jako adwokat, a zatem członek adwokatury – organizacji, która w niepewnych czasach zawsze stała na straży praw człowieka – czuje wewnętrzny obowiązek pomocy wszystkim, którzy w sposób ZGODNY Z PRAWEM walczą o prawa i wolności obywatelskie.
Czy zatem wszelkie protesty, które obecnie się odbywają są nielegalne? Czy policja może zatrzymać obywatela pod pretekstem nielegalnego zgromadzenia? Co grozi uczestnikowi zgromadzenia? Czy policja może zatrzymać demonstranta? Jakie są prawa osoby strajkującej?
Zapewne słyszałeś o tym, że obecnie obowiązują przepisy zgodnie, z którymi liczba uczestników zgromadzeń jest znacznie ograniczona z uwagi na COVID-19. To prawda. Z formalnoprawnego punktu widzenia obszar Rzeczpospolitej funkcjonuje jako czerwona strefa w myśl przepisów rozporządzenia z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Przepisy te znacznie ograniczają możliwość organizowania zgromadzeń. Zgodnie z przepisami rozporządzenia (§ 28 ust. 1 rozporządzenia) obecnie możliwe jest wyłącznie organizowanie zgromadzeń na podstawie zawiadomienia oraz zgromadzeń cyklicznych (zgodnie z ustawą prawo o zgromadzeniach) , jednakże maksymalna liczba uczestników nie może być większa niż 5, a odległość pomiędzy zgromadzeniami nie może być mniejsza niż 100 m.
Czy zatem protesty, które obecnie mają miejsce należy uznać za nielegalne?
Nie. Wszystko opiera się o przepisy Konstytucji. W Polsce najwyższym prawem jest Konstytucja (art. 8). Zgodnie z jej zapisami (art. 57):
„Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.”
Zakaz organizowania zgromadzeń, limitowania ilości ich uczestników, który ma oparcie w rozporządzeniu należy zatem uznać za naruszający Konstytucję i bezpodstawny. Dodatkowo, prawdę powiedziawszy, w takiej formule i w takim brzmieniu przepisów oczywistym jest, że przepisy wręcz uniemożliwiają uczestniczenie w zorganizowanych protestach. Warto wiedzieć, że sama organizacja zgromadzenia wiąże się z szeregiem formalności takich jak choćby jego zgłoszenie przez organizatora z wyprzedzeniem 6-dniowym. Biorąc pod uwagę charakter obecnych protestów – wywołane były nagłym wydarzeniem związanym to ze zmianą przepisów (protest gastronomii) oraz wyrokiem TK (którego nikt nie mógł przewidzieć) – należy uznać te zgromadzenia za zgromadzenia spontaniczne. A zatem takie, które nie wymagają zgłoszenia.
Pomijam okoliczność, że ww. ograniczenia mogą być uznane za niezgodne z umowami międzynarodowymi, którymi stronami jest Polska. Przykładowo, art. 21 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (który Polska ratyfikowała w 1977 r.) stanowi, że:
„Uznaje się prawo do spokojnego zgromadzania się. Na wykonywanie tego prawa nie mogą być nałożone
ograniczenia inne niż ustalone zgodnie z ustawą i konieczne w demokratycznym społeczeństwie w
interesie bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, porządku publicznego bądź dla ochrony
zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób.”
Dodatkowo, gdyby brać pod uwagę treść przepisów rozporządzenia to jest ono jasne – zakaz dotyczy ORGANIZOWANIA zgromadzeń. Samo uczestnictwo w zgromadzeniu zatem nie powinno być zabronione… 😉
W przypadku mandatu za brak maseczki, uczestnictwo w proteście, brak odstępu między uczestnikami zgromadzenia masz możliwość odmowy przyjęcia mandatu. Wtedy policjant skieruje wniosek do sądu o ukaranie. Nawet jeżeli przyjmiesz mandat, masz później możliwość na podstawie art. 101 ustawy prawo o wykroczeniach skierowania do sądu wniosku o uchylenie prawomocnego mandatu w terminie 7 dni od wystawienia mandatu. Szanse na powodzenie są spore, biorąc pod uwagę dotychczasowe orzecznictwo w sprawach dotyczących obowiązku noszenia maseczek. Sądy uznają bowiem, że ww. obowiązki ograniczają prawa i wolności obywateli. A zatem tego typu przepisy powinny znaleźć się w ustawie a nie rozporządzeniu. Nie ma zatem podstaw do karania obywateli na podstawie przepisów niekonstytucyjnych.
Pamiętaj, jednak że jest szereg innych przepisów np. w ustawie prawo o wykroczeniach, które (przynajmniej czysto teoretycznie) mogą stanowić podstawę do ukarania mandatem, np. art 141 kw:
Kto w miejscu publicznym umieszcza nieprzyzwoite ogłoszenie, napis lub rysunek albo używa słów nieprzyzwoitych, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1500 złotych albo karze nagany.
Ważne, jednak abyś miał świadomość, że zawsze możesz odmówić przyjęcia mandatu tj. nie zgodzić się z jego treścią.
Policja ma prawo zatrzymać osobę, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo (art. 244 §1 k.p.k.). Dodatkowo musi istnieć obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości, bądź można przeprowadzić wobec takiej osoby postępowanie przyspieszone (np. kiedy popełnia występek o charakterze chuligańskim niszcząc mienie). Ponadto, policjant ma prawo również zatrzymać osobę stwarzającą W SPOSÓB OCZYWISTY bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia. (art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy o Policji). Zatrzymanie takiej osoby może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne środki okazały się bezcelowe lub nieskuteczne. (art. 15 ust. 3 ustawy o Policji)
Samo uczestniczenie w zgromadzeniu, nawet gdyby przyjąć, że takie uczestnictwo jest nielegalne, nie może stanowić podstawy do zatrzymania. Brak maseczki, brak zachowania właściwego dystansu również nie stanowi powodu do zatrzymania.
Dopóki zatem nie będziesz naruszać np. nietykalności cielesnej Policjanta (art, 222 §1 kk) lub niszczyć publicznie cudze mienie (288 §1 k.k.), lub w sposób oczywisty zagrażać życiu lub zdrowiu ludzkiemu (np. wymachując maczetą, chodząc z nożem na wierzchu) nie powinieneś być zatrzymany. Wszystkie osoby, które POKOJOWO demonstrują nie MOGĄ być w świetle prawa zatrzymane.
Z przykrością muszę stwierdzić, że zdarzają się sytuacje zatrzymań bez powodu lub niezgodnie z przepisami. Należy jak najbardziej potępić takie zachowania, ale dobrze jest wiedzieć jakie prawa Ci przysługują kiedy taka chwila nastąpi.
Jeśli zostaniesz zatrzymany:
§ 1. Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.
§ 2 Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania albo nie ogłoszono mu tego postanowienia na posiedzeniu przeprowadzonym w sposób określony w art. 250 § 3b.
Policjant podczas wykonywania swoich czynności służbowych np. przy legitymowaniu osób lub podczas jej zatrzymania ma obowiązek (§2 ust .1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów z dnia 4 lutego 2020 r.):
W teorii tak. Policjant ma określone w ustawie o Policji oraz rozporządzeniach wykonawczych obowiązki podczas wykonywania czynności służbowych. Jednym z nich są obowiązki, które opisałem wyżej tj. podanie imienia i nazwiska, stopnia etc. W przypadku jeżeli policjant nie wykona tych czynności, osoba wobec której były prowadzone czynności ma możliwość wnieść zażalenie do właściwego miejscowo prokuratora (art . 15 ust 7 ustawy o Policji).
W praktyce, jednak ciężko będzie wnieść zażalenie nie podając konkretnych danych policjanta, który też nie legitymuje się. Nie wszyscy umundurowani policjanci posiadają imienne identyfikatory lub nr służbowe.
Pamiętaj, że policjant przy wykonywaniu czynności ma obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka (art. 14 ust. 3 ustawy o Policji), a same czynności muszą być wykonywane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby, wobec której zostają podjęte (art. 15 ust 6 ustawy o Policji). Policjant ma też obowiązek poinformować Cię o twoich prawach (patrz wyżej).
Ponadto, przy zatrzymaniu, poza podaniem swoich danych policjant powinien (§ 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów):
Policja może stosować gaz, pałki oraz inne środki przymusu bezpośredniego (np. siła fizyczna). Jednakże, nie można zapomnieć o ważnych zasadach ich stosowania:
Dodatkowo, informuję, że w przypadku zatrzymań osób protestujących udzielam pomocy jako adwokat. W tych sprawach można się ze mną kontaktować telefonicznie pod numerem 515 616 665.
Jak znaleźć odpowiedniego prawnika ds. spraw karnych: Wskazówki i porady Dzisiaj pragnę przyjrzeć się bliżej…
Doradztwo prawne w zakresie umów i transakcji handlowych: Jak kancelaria prawna wspiera przedsiębiorstwa W polskich…
Dlaczego warto skonsultować się z adwokatem w sprawach spadkowych: Korzyści i znaczenie profesjonalnej pomocy Sprawy…
Zawieszenie spłaty raty kredytu opartej o WIBOR Czy zawieszenie spłaty raty kredytu w WIBOR jest…
Gdzie pozwać bank w sporze frankowym? Pozwanie banku w sporze frankowym – co musisz o…
Oszustwa na bitcoina i inne kryptowaluty Jeżeli tutaj trafiłeś to zapewne poszukujesz pomocy. Dobrze trafiłeś.…