Tymczasowe aresztowanie to środek zapobiegawczy, stosowany na okres trzech miesięcy (z możliwością przedłużenia na wniosek sądu do maksymalnie 2 lat) wobec osoby podejrzanej lub oskarżonej. Nastąpić może wyłącznie na mocy postanowienia sądu, wówczas gdy inne środki zapobiegawcze zostaną uznane za niewystarczające i istnieją dowody, wskazujące na prawdopodobną winę osoby tymczasowo aresztowanej. Tymczasowo aresztowany ma swoje prawa, m.in. do obrony, adwokata, widzeń, odwołania od decyzji. Istnieje kategoria osób, wobec których ten środek zapobiegawczy nie może zostać użyty.
Tymczasowe aresztowanie to tzw. środek zapobiegawczy stosowany w postępowaniu karnym. Jego celem jest zabezpieczenie prawidłowego przebiegu postępowania, zapobieżenie ukrywaniu się oskarżonego, popełnieniu przez niego nowych przestępstw lub utrudnianiu prowadzenia postępowania.
Zgodnie z polskim kodeksem postępowania karnego, tymczasowe aresztowanie może być stosowane jedynie w wyjątkowych przypadkach, gdy inne środki zapobiegawcze (np. dozór policyjny, zakaz opuszczania kraju) są niewystarczające. Stosunkowo często jednak prokuratura uznaje, że jest to środek konieczny.
Warto pamiętać, że krokiem poprzedzającym tymczasowe aresztowanie jest zatrzymanie. Zatrzymanie, to krótkotrwałe pozbawienie wolności (do 48h) w czasie którego może, ale nie musi, zostać wystosowany wniosek o areszt tymczasowy.
Tymczasowe aresztowanie może być zastosowane wobec osoby podejrzanej lub oskarżonej o popełnienie przestępstwa. Muszą jednak istnieć wystarczające dowody wskazujące na duże prawdopodobieństwo, że dana osoba popełniła przestępstwo.
Wspomniany środek zapobiegawczy nie może być stosowane wobec osób, które popełniły przestępstwa o niskiej szkodliwości społecznej, chyba że istnieją szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie go. Tymczasowe aresztowanie stosuje się w sytuacjach, gdy istnieje uzasadniona obawa, że oskarżony:
może uciec lub ukrywać się, aby uniknąć odpowiedzialności karnej,
może wpływać na świadków, współoskarżonych lub niszczyć dowody,
może popełnić nowe przestępstwo.
Dodatkowo, tymczasowe aresztowanie może być stosowane, gdy:
istnieje wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa zagrożonego surową karą, np. przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności powyżej 8 lat.
Maksymalny okres tymczasowego aresztowania, liczonego od dnia zatrzymania, wynosi 3 miesiące. Jednak w uzasadnionych przypadkach, w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora, sąd pierwszej instancji może przedłużyć ten okres do 12 miesięcy.
Konieczność przedłużenia tymczasowego aresztowania wynika wtedy najczęściej z braku możliwości ukończenia postępowania przygotowawczego w terminie, w którym kończy się trzymiesięczny okres stosowania aresztu.
Łączny czas trwania tymczasowego aresztowania, do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, nie może przekroczyć 2 lat. W szczególnych przypadkach o dalsze przedłużenie może wnioskować sąd apelacyjny. Zasady te reguluje art. 263 kpk. Generalnie w praktyce tymczasowe aresztowanie może być przedłużane na okresy przekraczające wiele lat. Warto wiedzieć, że okres przebywania w areszcie tymczasowym wliczony jest już w całkowity czas zasądzonej w tej sprawie, przyszłej kary.
Decyzję o zastosowaniu tymczasowego aresztowania podejmuje sąd. Wniosek o zastosowanie tego środka w postępowaniu przygotowawczym może złożyć prokurator, a w wyjątkowych przypadkach także Policja. Prokurator, po złożeniu wniosku, musi uzasadnić konieczność zastosowania tego konkretnego środka zapobiegawczego przedstawiając konkretne dowody.
kontakt z obrońcą (telefoniczny i podczas widzeń, ale zgodnie z harmonogramem obowiązującym w danym areszcie śledczym)
złożenie zażalenia na decyzję o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia)
ubiegania się o widzenie z rodziną lub innymi osobami (min. 1 w miesiącu, o ile nie istnieje ryzyko wpływu na przebieg postępowania)
opieki medycznej (na terenie zakładu), przyjmowania leków, zachowania własnej odzieży
Nie ma jednak możliwości zachowania urządzeń elektronicznych, takich jak telefony komórkowe, laptopy, tablety. Należy pamiętać również, że wykonywanie telefonów z telefonu wewnętrznego do osób innych niż obrońca, poza szczególnymi sytuacjami życiowymi, najczęściej nie jest możliwe.
Wniosek o widzenie z osobą tymczasowo aresztowaną należy złożyć do odpowiedniego organu prowadzącego postępowanie. Może to być prokuratura lub sąd, w zależności od etapu postępowania karnego. Poniżej znajdują się szczegółowe informacje dotyczące składania wniosku w różnych sytuacjach:
Na etapie postępowania przygotowawczego (do momentu skierowania aktu oskarżenia do sądu) wniosek o widzenie składa się do prokuratury, która nadzoruje postępowanie.
Jeśli akt oskarżenia został już skierowany do sądu, wniosek o widzenie składa się do sądu, który prowadzi sprawę.
Wniosek o widzenie można złożyć osobiście, za pośrednictwem poczty lub przez pełnomocnika (np. adwokata). Wniosek powinien zawierać:
dane osoby składającej wniosek (imię, nazwisko, adres, numer telefonu).
dane osoby tymczasowo aresztowanej (imię, nazwisko, numer PESEL, jeśli jest znany).
informacje o relacji z osobą aresztowaną (np. członek rodziny, partner).
uzasadnienie wniosku, czyli powody, dla których wnioskujący chce się spotkać z osobą aresztowaną.
prośbę o udzielenie zgody na widzenie.
Zazwyczaj, jeśli nie występują szczególne komplikacje, decyzja o widzeniu jest wydawana w ciągu od kilku dni do dwóch tygodni od złożenia wniosku. W przypadkach, gdy sytuacja wymaga pilnego rozpatrzenia, czas ten może być krótszy.
Dla czytelników naszego bloga przygotowaliśmy gotowy wniosek o widzenie do prokuratury dla członka rodziny.
W polskim systemie prawnym istnieją określone kategorie osób, które nie mogą być poddane tymczasowemu aresztowaniu. Przepisy te mają na celu ochronę praw i interesów szczególnych grup osób, a do głównych ich kategorii należą:
Czyli osoby, których stan zdrowia mógłby ulec poważnemu pogorszeniu wskutek przebywania w areszcie. Decyzję tę podejmuje sąd na podstawie opinii lekarskiej, oceniając, czy stan zdrowia osoby podejrzanej lub oskarżonej rzeczywiście uniemożliwia stosowanie tego środka zapobiegawczego (art. 259 § 1 pkt 1 kpk).
Kodeks postępowania karnego nie reguluje konkretnych sytuacji, które uznaje się za wyjątkowo ciężkie skutki. W orzecznictwie wskazuje się, że wyjątkowo ciężkie skutki dla rodziny to z reguły sytuacje zagrażające egzystencji tych osób. Jeśli chodzi o inne okoliczności skutkujące odstąpieniem od stosowania tymczasowego aresztowania na podstawie art. 259 § 1 pkt 2 kpk, zalicza się do nich np. zbliżający się egzamin maturalny podejrzanego/oskarżonego, czy też konieczność zapewnienia opieki niepełnosprawnemu członkowi rodziny (gdy inna osoba niż podejrzany/ oskarżony nie może sprawować tej opieki). Sąd ma jednak stosunkowo dużą swobodę w zakresie uznania, czy dany przypadek uznać należy za wyjątkowo ciężki skutek.
Sprawca, który popełnił czyn zabroniony po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 lat, co do zasady odpowiada na podstawie Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, która przewiduje zamiast tymczasowego aresztowania tzw. środek tymczasowy w postaci umieszczenia w schronisku dla nieletnich.
W szczególnych przypadkach, np. w sprawach o szczególnie poważne przestępstwa (tj. zabójstwo, rozbój, zgwałcenie), nieletni może odpowiadać na zasadach określonych w Kodeksie karnym, jeżeli przestępstwa dopuścił się po ukończeniu 15 lat, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. W przypadku zabójstwa, granica wiekowa odpowiedzialności nieletniego na podstawie Kodeksu karnego może zostać także obniżona do 14 lat.
Jako, że odpowiedzialność nieletniego to kwestia skomplikowana, omówiona zostanie w odrębnym artykule.
Osoba tymczasowo aresztowana ma prawo do złożenia zażalenia. Należy złożyć je do sądu w terminie 7 dni od ogłoszenia postanowienia o tymczasowym aresztowaniu (jeśli strona była na nim obecna) lub 7 dni od doręczenia postanowienia o zastosowaniu aresztu. W zażaleniu powinny być wskazane powody, dla których decyzja o aresztowaniu jest niezasadna lub narusza prawo. Sąd jest zobowiązany rozpatrzyć zażalenie w możliwie najkrótszym czasie (wskazane są 3 dni, jednak w praktyce, może być to dłuższy termin).
Poręczenie majątkowe jest jednym z alternatywnych środków zapobiegawczych, zdecydowanie mniej uciążliwym, który może zastąpić tymczasowe aresztowanie. Sąd, na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy, może zdecydować o zamianie aresztu na poręczenie majątkowe, jeśli uzna, że zabezpieczy to prawidłowy przebieg postępowania. Kwota oraz termin wniesienia poręczenia każdorazowo ustalane są indywidualnie, a wpłacającym poręczenie majątkowe może być osoba inna niż oskarżony.
Zwolnienie z aresztu tymczasowego, regulowane przez Kodeks postępowania karnego. Art. 264, może nastąpić, gdy:
zostaną zastosowane inne środki zapobiegawcze, tak jak np. wspomniane poręczenie majątkowe
oskarżony zostanie uniewinniony,
postępowanie zostanie umorzone,
kara zostanie warunkowo zawieszona,
oskarżony zostanie skazany na karę łagodniejszą niż kara pozbawienia wolności,
oskarżony zostanie skazany na karę krótszą lub równą okresowi aresztu tymczasowego,
sąd odstąpi od wymierzania kary.
Tymczasowe aresztowanie to często sytuacja nagła i zaskakująca, przede wszystkim dla bliskich osoby podejrzanej/oskarżonej. Mimo szoku warto działać w sposób opanowany i szybki, by w przypadku skorzystania ze wsparcia adwokata, mógł on już od pierwszych chwil uczestniczyć w całym procesie i odpowiednio go poprowadzić. Każdy podejrzany czy oskarżony ma prawo do obrony i to właśnie ze swoim pełnomocnikiem będzie mógł się kontaktować telefonicznie i osobiście (w określonym zakresie) podczas pobytu w areszcie. Doświadczony adwokat wesprze zarówno osobę przebywającą w areszcie śledczym, jak i jego bliskich w zakresie objaśnienia wszystkich trudnych zagadnień, sporządzenia pism i wniosków, reprezentowania przed sądem. Kancelaria Wieczorkowski Adwokaci od lat wyróżnia się ogromnym zaangażowaniem w powierzone sprawy. Służymy wsparciem także w sprawach związanych z tymczasowym aresztowaniem: 515 616 665.
Chciałbyś samodzielnie rozliczyć podatek od handlu walutami wirtualnymi w 2024, ale nie wiesz jak? Zapraszam…
Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest środkiem polegającym na odstąpieniu od skazania i ukarania sprawcy uznanego…
Jako adwokat od spraw gospodarczych często mam do czynienia z pytaniami dotyczącymi ciekawej instytucji jaką…
Odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - na czym polega?
Skarga pauliańska. Co to jest? Komu przysługuje? Jak się przed nią bronić?
Jak powszechnie wiadomo, skazani na odbycie bezwzględnej kary pozbawienia wolności odizolowani są od otaczającego świata…