Zasiedzenie nieruchomości jest tematem, który często budzi wiele pytań i nieporozumień. Możliwość przejęcia własności nieruchomości przez osobę, która faktycznie ją posiada, ale nie ma do niej formalnego tytułu, brzmi intrygująco, ale również skomplikowanie.
W polskim prawie istnieją przepisy umożliwiające nabycie własności nieruchomości poprzez nieprzerwane posiadanie przez odpowiedni okres. Może to być szczególnie istotne w sytuacjach, gdy stan prawny danej działki lub budynku pozostaje nieuregulowany od wielu lat. Procedura omawiana w niniejszym artykule może być korzystnym rozwiązaniem dla osób, które od dawna użytkują nieruchomość i zastanawiają się nad uregulowaniem w sposób prawny stanu posiadania.
W tym poradniku na 2025 rok wyjaśnimy, na czym polega zasiedzenie nieruchomości, jakie są jego konsekwencje oraz w jaki sposób można formalnie ubiegać się o uznanie prawa własności. Dowiesz się także, jakie dokumenty są potrzebne do złożenia wniosku o zasiedzenie i na co zwrócić szczególną uwagę podczas całej procedury. Wszystko z praktycznego punktu widzenia – jako adwokata od spraw cywilnych.
Co to jest zasiedzenie nieruchomości?
Zasiedzenie nieruchomości jest sposobem nabycia własności przez osobę niebędącą jej dotychczasowym właścicielem wskutek nieprzerwanego posiadania samoistnego przez określony w przepisach prawa cywilnego czas. Instytucja ta uregulowana jest w art. 172 i nast. Kodeksu cywilnego (k.c.).
Jakie są przesłanki zasiedzenia nieruchomości?
Przesłankami zasiedzenia nieruchomości są:
- posiadanie samoistne – posiadacz włada nieruchomością jak właściciel, wykonując uprawnienia właścicielskie w sposób rzeczywisty,
- ciągłość posiadania – posiadanie nie może być przerywane przez okres wymagany do zasiedzenia,
- upływ ustawowego terminu – uzależniony od dobrej lub złej wiary posiadacza.
Ile czasu trzeba posiadać nieruchomość, aby ją zasiedzieć?
W przypadku posiadania w dobrej wierze – 20 lat,
W przypadku posiadania w złej wierze – 30 lat.
Okres ten liczy się od momentu objęcia nieruchomości w posiadanie samoistne. Posiadanie samoistne jest sytuacją, w której posiadacz włada nieruchomością tak, jak jej właściciel. Aby doszło do faktycznego posiadania rzeczy muszą wystąpić dwie przesłanki:
- faktyczne władanie rzeczą,
- wola posiadania rzeczy,
Czym różni się zasiedzenie w dobrej wierze od zasiedzenia w złej wierze?
Dobra wiara oznacza, że posiadacz pozostaje w usprawiedliwionym przekonaniu, iż przysługuje mu prawo własności nieruchomości (np. kupił ją od osoby, którą uważał za właściciela). W takim przypadku termin zasiedzenia wynosi 20 lat.
Zła wiara występuje, gdy posiadacz wie lub powinien wiedzieć, że nie jest właścicielem nieruchomości (np. dokonał „zakupu” nieruchomości na podstawie umowy ustnej). Wówczas okres zasiedzenia jest dłuższy i wynosi 30 lat.
Czy można zasiedzieć nieruchomość będąc jej dzierżawcą lub najemcą?
Nie, gdyż dzierżawca i najemca posiadają nieruchomość w charakterze posiadacza zależnego, a zasiedzenie wymaga posiadania samoistnego (art. 336 k.c.), tj. władania nieruchomością jak właściciel.
W polskim systemie prawnym dopuszczalne jest przekształcenie posiadania zależnego w posiadanie samoistne. Kluczowym warunkiem takiej zmiany jest jednak jej wyraźna manifestacja na zewnątrz, w sposób niebudzący wątpliwości i dostrzegalny dla otoczenia. Oznacza to, że posiadacz musi podjąć działania świadczące o zmianie charakteru posiadania, tak aby rzekomy właściciel oraz osoby trzecie mogły powziąć wiadomość o faktycznym wykonywaniu uprawnień właścicielskich.
W orzecznictwie podkreśla się, że przekształcenie posiadania zależnego w samoistne wymaga jednoznacznej i niebudzącej wątpliwości zmiany sposobu władania nieruchomością (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1971 r., III CR 516/70, oraz postanowienie z dnia 1 czerwca 2017 r., III CSK 587/16). Brak takiej manifestacji skutkuje niemożnością skutecznego powołania się na posiadanie samoistne w kontekście ewentualnego zasiedzenia nieruchomości.
Jak udowodnić posiadanie samoistne nieruchomości?
Posiadanie samoistne można udowodnić za pomocą różnych środków dowodowych, w tym:
- dokumentów urzędowych (np. decyzji administracyjnych, wpisów w księdze wieczystej),
- dowodów z zeznań świadków,
- rachunków za utrzymanie nieruchomości,
- dokumentów podatkowych,
- dokumentacji fotograficznej lub nagrań potwierdzających władanie nieruchomością.
Czy płacenie podatku od nieruchomości wpływa na zasiedzenie?
Samo uiszczanie podatku od nieruchomości nie jest jednoznacznym dowodem posiadania samoistnego, jednak może stanowić jeden z elementów potwierdzających sprawowanie władztwa właścicielskiego nad nieruchomością.
Czy można zasiedzieć nieruchomość Skarbu Państwa lub gminy?
Do 1990 roku obowiązywały przepisy wyłączające możliwość nabycia prawa własności nieruchomości publicznych przez osoby prywatne. Dopiero w wyniku transformacji ustrojowej doszło do zmiany tego stanu rzeczy. Od dnia 27 maja 1990 r. dopuszczalne stało się nabywanie nieruchomości stanowiących własność gmin, natomiast od dnia 1 października 1990 r. możliwe jest ich nabycie przez zasiedzenie, jeśli stanowią własność Skarbu Państwa.
Obowiązujące przepisy pozwalają na doliczenie okresu posiadania nieruchomości sprzed daty uchylenia zakazu jej zasiedzenia, jednak z ograniczeniem – czas ten nie może zostać skrócony o więcej niż połowę ustawowego terminu zasiedzenia.
Przykładowo, osoba, która objęła w posiadanie nieruchomość państwową w 1985 roku, może doliczyć okres 5 lat do biegu terminu zasiedzenia, ponieważ do 1 października 1990 r. posiadanie to nie mogło skutkować nabyciem własności. W konsekwencji, najszybszy możliwy termin zasiedzenia nieruchomości publicznych będących w posiadaniu osób prywatnych przed 1990 r. przypada odpowiednio:
- na rok 2000 – w przypadku posiadacza działającego w dobrej wierze,
- na rok 2005 – w przypadku posiadacza działającego w złej wierze.
W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2019 r., II CSK 510/18 wskazano, że „res publicae extra commercium mogą być́ jedynie przedmiotem własności publicznej (Skarbu Państwa, jednostek samorządu), co wyklucza możliwość́ nabycia prawa własności tych rzeczy przez inne niż publiczne podmioty prawa, również przez zasiedzenie. Nie podlegają zasiedzeniu:
- nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, jeśli są przeznaczone na cele publiczne. Dotyczy to m.in.:
- dróg publicznych (autostrad, dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych),
- terenów kolejowych i infrastruktury kolejowej,
- gruntów zajętych pod rzeki, jeziora i inne wody publiczne,
- nieruchomości wykorzystywanych na cele obronności i bezpieczeństwa państwa,
- nieruchomości objętych trwałym zarządem instytucji publicznych.
- Nieruchomości stanowiących własność kościelną (kościół, cmentarz parafialny);
- Nieruchomości objętych ochroną konserwatorską
Podsumowując, zasiedzenie jest możliwe wyłącznie w odniesieniu do nieruchomości, które mogą być legalnie przedmiotem obrotu cywilnoprawnego, a posiadanie miało charakter samoistny i trwało przez wymagany prawem okres.
Należy mieć na uwadze, że bieg terminu zasiedzenia może zostać przerwany na skutek czynności właściciela nieruchomości (państwa lub gminy), które zmierzają do odzyskania nieruchomości bądź zakłócają samoistne władanie nią przez posiadacza. Takie działania mogą skutecznie udaremnić nabycie własności przez zasiedzenie.
Jakie dokumenty są potrzebne do złożenia wniosku o zasiedzenie?
Do wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości należy dołączyć:
- odpis wniosku wraz z załącznikami dla uczestników postępowania;
- odpis księgi wieczystej lub, w przypadku jej braku, inne dokumenty potwierdzające stan prawny nieruchomości;
- mapę ewidencyjną nieruchomości lub wypis z rejestru gruntów;
- dokumenty potwierdzające posiadanie samoistne, np. umowy, zeznania świadków, faktury za ponoszenie nakładów na nieruchomość, decyzje administracyjne;
- inne dowody mogące wykazać upływ terminu zasiedzenia i sposób wykonywania władztwa nad nieruchomością;
- dowód uiszczenia opłaty sądowej od wniosku.
Gdzie złożyć wniosek o stwierdzenie zasiedzenia?
Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na położenie nieruchomości. Postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym.
Ile kosztuje postępowanie o zasiedzenie nieruchomości?
Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie zasiedzenia wynosi 2.000 zł w przypadku zasiedzenia nieruchomości. Dodatkowe koszty w toku postępowania mogą obejmować opłaty za opinie biegłych, jeżeli okażą się konieczne, a także zaliczki na poczet wezwania świadków czy też koszty zastępstwa procesowego w przypadku przegrania sprawy.
Czy zasiedzenie podlega opodatkowaniu?
Tak, zasiedzenie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn w wysokości 7% wartości nieruchomości. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu
o zasiedzeniu.
Czy możliwe jest zasiedzenie części nieruchomości, np. działki?
W kontekście zasiedzenia części nieruchomości, należy rozumieć jej fragment, który nie został wydzielony prawnie jako odrębna nieruchomość, lecz jest w faktycznym posiadaniu osoby, która nie jest jej właścicielem. Należy przy tym zauważyć, że zasiedzenie części nieruchomości różni się od zasiedzenia udziału we współwłasności nieruchomości.
Podstawowe przesłanki zasiedzenia części nieruchomości są identyczne z tymi, które mają zastosowanie do zasiedzenia całej nieruchomości, a zatem obejmują:
- posiadanie samoistne części nieruchomości, które powinno mieć charakter faktycznego władania nieruchomością, tak jakby była ona własnością posiadacza,
- określony okres posiadania, który wynosi 20 lat w przypadku posiadania w dobrej wierze i 30 lat w przypadku posiadania w złej wierze.
Różnica polega na tym, że zasiedzenie części nieruchomości dotyczy fragmentu nieruchomości, który jest fizycznie w posiadaniu osoby, ale nie został wydzielony w sensie prawnym. Posiadanie tej części nieruchomości musi mieć charakter samoistny, co oznacza, że posiadacz traktuje ten fragment nieruchomości jak właściciel i jego władztwo nad nim powinno być dostrzegane przez otoczenie. Wydzielenie części nieruchomości, które prowadzi do zasiedzenia, może nastąpić na różne sposoby:
- Samowolne przejęcie części nieruchomości – np. przez fizyczne ogrodzenie fragmentu cudzej nieruchomości lub jej użytkowanie, traktowane jako część własności. W takim przypadku posiadacz powinien zachować odpowiednią długość czasu posiadania tej części w sposób samoistny.
- Przekazanie fragmentu nieruchomości przez dotychczasowego właściciela – właściciel nieruchomości może dobrowolnie przekazać część swojej nieruchomości innej osobie, która przejmuje ją w posiadanie samoistne. Najczęściej ma to miejsce w stosunkach rodzinnych lub przyjacielskich.
- Zmiana charakteru posiadania zależnego na samoistne – w sytuacji, gdy osoba będąca dzierżawcą lub najemcą części nieruchomości przestaje płacić czynsz lub użytkować ją w sposób przewidziany w umowie, a zaczyna traktować tę część jakby była jej własnością (np. przeprowadzając rozbudowę, wprowadzając zmiany w zabudowie, podejmując inne działania w charakterze właściciela). W takim przypadku posiadacz musi udowodnić, że dokonał zmiany charakteru swojego posiadania z zależnego na samoistne, aby móc skutecznie zasiedzieć część nieruchomości.
Zasiedzenie części nieruchomości, w tym zarówno działki zabudowanej, jak i niezabudowanej, jest możliwe pod pewnymi warunkami. Przede wszystkim należy spełnić podstawowe przesłanki zasiedzenia, a więc posiadanie samoistne nieruchomości przez określony czas. Jeżeli chodzi
o nieruchomości zabudowane, to szczególnym przypadkiem jest zasiedzenie części działki, na której znajduje się budynek. Należy przy tym zauważyć, że zasiedzenie części działki, na której znajduje się budynek, nie może nastąpić bez jednoczesnego nabycia prawa własności tego budynku, zgodnie z zasadą „superficies solo cedit”, która w prawie cywilnym oznacza, że budynek posadowiony na gruncie dzieli los prawny tego gruntu. Oznacza to, że budynek jest częścią składową nieruchomości, na której jest posadowiony, a zasiedzenie tylko fragmentu nieruchomości pod budynkiem, bez nabycia prawa do samego budynku, jest niemożliwe.
W sytuacji, gdy przedmiotem zasiedzenia nie jest cała nieruchomość, ale jedynie jej fizyczna część, która nie jest wyodrębniona w sensie prawnym (np. nie objęta osobną księgą wieczystą) ani geodezyjnym (nie stanowiąca odrębnej działki ewidencyjnej), niezbędne staje się jej dokładne określenie na gruncie.
W takim przypadku kluczową rolę odgrywają oględziny nieruchomości, które pozwalają na zidentyfikowanie części gruntu, o który toczy się postępowanie. Sąd, przeprowadzając postępowanie dowodowe, powinien zatem dysponować precyzyjną wiedzą o fizycznym położeniu tej części nieruchomości, aby móc weryfikować zasadność wniosku o zasiedzenie, zarówno co do samej jego zasady, jak i zakresu.
Skuteczne zasiedzenie części nieruchomości, zwłaszcza w kontekście fizycznego fragmentu nieruchomości, często wiąże się z koniecznością wyodrębnienia nowej działki geodezyjnej. Aby tego dokonać, niezbędna jest współpraca z geodetą posiadającym odpowiednie uprawnienia, gdyż tylko taki specjalista ma kompetencje do precyzyjnego wyznaczenia granic „zasiedzianego” gruntu. Zwykle w trakcie postępowania sądowego, przed rozpoczęciem dalszych czynności dowodowych, sąd wzywa geodetę uprawnionego (wpisanego na listę biegłych prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego) do przeprowadzenia oględzin gruntu w celu wskazania granic działek w terenie.
Czym innym jest zasiedzenie cudzego udziału we współwłasności nieruchomości. Zasiedzenie nieruchomości wspólnej przez jednego ze współwłaścicieli stanowi szczególną formę zasiedzenia, polegającą na nabyciu prawa własności do części nieruchomości wspólnej przez jednego ze współwłaścicieli, w wyniku fizycznego i prawnego przejęcia władztwa nad jej częścią. Przykładem może być sytuacja, w której dwóch współwłaścicieli nieruchomości, z których jeden zaczyna traktować część nieruchomości należącej do drugiego współwłaściciela, jak własną, co skutkuje zmianą charakteru posiadania. Tego rodzaju zasiedzenie prowadzi do stopniowego lub całkowitego zniesienia współwłasności, w zależności od tego, jak daleko posunięta jest zmiana władztwa nad nieruchomością.
Zasiedzenie przez współwłaściciela udziału innego współwłaściciela wymaga wyraźnego zamanifestowania zmiany charakteru posiadania. Istotą tej zmiany jest fakt, że współwłaściciel przestaje traktować nieruchomość jako część współwłasności, a zaczyna traktować ją jak swoją własność, poprzez wykonywanie wszelkich czynności w sposób wyłączny, nie informując innych współwłaścicieli o tych działaniach. Zmiana charakteru posiadania manifestuje się poprzez przejęcie pełni władzy nad nieruchomością w sposób samoistny. Działania te mogą obejmować np. samodzielne dochodzenie eksmisji lokatorów, starania o uzyskanie lokali zastępczych, wyłączne pobieranie czynszu, opłacanie podatków, czy też dokonywanie istotnych remontów lub zmian w nieruchomości bez konsultacji z pozostałymi współwłaścicielami.
Kluczowe jest, aby działania współwłaściciela miały charakter samoistny, to znaczy, aby były one wykonywane w sposób, który jednoznacznie wskazuje na wolę przejęcia pełni władzy nad całą nieruchomością, niezależnie od udziału pozostałych współwłaścicieli. Zasiedzenie udziału współwłaściciela w nieruchomości następuje wówczas, gdy taki współwłaściciel zaczyna traktować całą nieruchomość jak swoją, w tym przypadku obejmując także jej część, która nie należała pierwotnie do niego. W takich sytuacjach, zmiana charakteru posiadania przez współwłaściciela skutkuje możliwością stwierdzenia zasiedzenia, co prowadzi do nabycia prawa własności do tej części nieruchomości.
Jakie są skutki prawne zasiedzenia nieruchomości?
Zasiedzenie prowadzi do nabycia prawa własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego z mocą wsteczną – od momentu upływu terminu zasiedzenia. Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu nowy właściciel może żądać wpisu swojego prawa w księdze wieczystej. Po uzyskaniu stwierdzenia zasiedzenia, nowy właściciel nieruchomości nabywa również wszystkie prawa związane z jej posiadaniem, w tym obowiązki i ciężary wynikające z tytułu własności. W szczególności wiąże się to z koniecznością uiszczania podatku od nabycia własności nieruchomości, a także innych należności publicznych, takich jak podatek od nieruchomości. Ponadto, nowy właściciel musi liczyć się z obowiązkami związanymi z utrzymaniem nieruchomości, ewentualnymi kosztami jej zarządzania oraz innymi obciążeniami, które mogą wynikać z jej użytkowania, takimi jak służebności, hipoteki czy inne zobowiązania ciążące na nieruchomości przed nabyciem jej w drodze zasiedzenia.
Czy można zasiedzieć nieruchomość rolną?
Nabycie nieruchomości rolnej przez zasiedzenie było możliwe wyłącznie w przypadku, gdy nabywcą był rolnik indywidualny, rozumiany zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2569). Ponadto, zasiedzenie nieruchomości rolnej było dopuszczalne tylko wówczas, gdy łączna powierzchnia nieruchomości rolnych nabywanych przez rolnika indywidualnego, w tym jego dotychczasowe posiadane grunty, nie przekroczyła 300 ha użytków rolnych.
Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1933), która weszła w życie 5 października 2023 r., uchyliła w całości przepis art. 172 § 3 Kodeksu cywilnego. Zmiana ta wprowadziła możliwość nabywania własności nieruchomości rolnych przez osoby, które nie są rolnikami indywidualnymi,
w drodze zasiedzenia.
W ustawie zawarto również ważny przepis przejściowy, który ma zastosowanie do nieruchomości rolnych posiadanych na dzień wejścia w życie nowych przepisów, czyli 5 października 2023 r. Zgodnie z artykułem 10 tej ustawy, do okresu zasiedzenia nieruchomości rolnej, posiadanej przez osobę inną niż rolnik indywidualny, zalicza się również czas posiadania tej nieruchomości przed wejściem w życie nowelizacji. Oznacza to, że osoba, która już wcześniej posiadała nieruchomość rolną, może zaliczyć czas swojego posiadania (zanim przepisy te weszły w życie) do okresu zasiedzenia wymagającego upływu określonej liczby lat. Dzięki temu, nawet jeśli osoba, która posiadała nieruchomość rolną
w przeszłości, nie mogła jeszcze zrealizować prawa do zasiedzenia z powodu wcześniejszych ograniczeń prawnych, nowelizacja umożliwia jej włączenie tego okresu do bieżącego okresu zasiedzenia.
Dzięki takiej zmianie, osoby, które wcześniej były pozbawione możliwości zasiedzenia nieruchomości rolnych, teraz mogą ubiegać się o nabycie ich własności, a czas, w którym posiadali daną nieruchomość przed nowelizacją, będzie uznawany za część wymaganego okresu zasiedzenia.
Czy zasiedzenie można przerwać?
Przerwanie biegu zasiedzenia oznacza, że okres, który upłynął od momentu przerwania, zostaje uznany za niebyły. W konsekwencji, czas ten nie jest uwzględniany w całościowym okresie wymaganym do zasiedzenia. Bieg terminu zasiedzenia przerywa się przede wszystkim przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania spraw danego rodzaju albo przed sądem polubownym, dokonaną bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługującego prawa.
Bieg terminu zasiedzenia może zostać przerwany poprzez:
- wszczęcie przeciwko posiadaczowi postępowania sądowego lub administracyjnego zmierzającego do odzyskania nieruchomości,
- uznanie prawa dotychczasowego właściciela przez posiadacza,
- utratę posiadania przez osobę ubiegającą się o zasiedzenie.
Jakie są różnice między zasiedzeniem a uwłaszczeniem?
Zasiedzenie – prowadzi do nabycia własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego po spełnieniu przesłanek ustawowych.
Uwłaszczenie – było jednorazowym aktem prawnym, na podstawie którego określone osoby uzyskały własność użytkowanych nieruchomości w wyniku przepisów wprowadzonych w latach 70. i 80. XX wieku.
Czy spadkobiercy mogą kontynuować zasiedzenie rozpoczęte przez zmarłego?
Tak, okres posiadania przez spadkodawcę może zostać doliczony do okresu posiadania spadkobiercy, pod warunkiem zachowania ciągłości posiadania.
Czy można zasiedzieć nieruchomość obciążoną hipoteką?
Tak, zasiedzenie nieruchomości nie powoduje wygaśnięcia hipoteki – nowy właściciel nabywa nieruchomość z obciążeniem hipotecznym.
Jakie są konsekwencje zasiedzenia dla dotychczasowego właściciela?
Najistotniejszą konsekwencją zasiedzenia jest utrata prawa własności przez dotychczasowego właściciela na rzecz osoby, która zasiedziała nieruchomość. Po upływie odpowiedniego okresu posiadania nieruchomości w sposób samoistny (tj. traktując ją jak swoją własność), posiadacz może uzyskać prawo własności, co skutkuje tym, że dotychczasowy właściciel traci swoje prawo do nieruchomości. Dotychczasowy właściciel traci wszelkie uprawnienia związane z nieruchomością, takie jak możliwość jej użytkowania, zarządzania nią czy czerpania z niej korzyści (np. czerpanie czynszu
z wynajmu, użytkowanie gruntu).
Zasiedzenie jest nabyciem prawa własności na skutek działania upływu czasu, a nie na skutek czynności prawnej, w związku z czym dotychczasowy właściciel nie otrzymuje odszkodowania za utratę nieruchomości, nawet jeśli posiadacz nieruchomości korzystał z niej bez jego zgody.
Czy możliwe jest zasiedzenie służebności gruntowej?
Tak, możliwe jest zasiedzenie służebności gruntowej. Zgodnie z art. 292 Kodeksu cywilnego, służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Do zasiedzenia służebności odpowiednio stosuje się przepisy
o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie.
Zasiedzenie służebności nie zachodzi w każdym przypadku posiadania służebności, lecz tylko wówczas, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:
- posiadanie dotyczy służebności gruntowej lub służebności przesyłu (art. 292 w związku z art. 305 (4) k.c.);
- obejmuje ono trwałe i widoczne urządzenie zlokalizowane na cudzej nieruchomości;
- posiadanie nie opiera się na już ustanowionej służebności gruntowej;
- trwa nieprzerwanie przez okres 20 lat, w przypadku posiadania w dobrej wierze, lub 30 lat,
w przypadku posiadania w złej wierze.
Jak długo trwa postępowanie sądowe w sprawie o zasiedzenie?
Czas trwania postępowania sądowego w sprawie o zasiedzenie może się znacznie różnić w zależności od skomplikowania sprawy, stanu faktycznego oraz obciążenia sądu. Średni czas trwania postępowania to od roku do kilku lat. W prostych sprawach, w których wszystkie dokumenty i dowody są dostępne i łatwo weryfikowalne, postępowanie może zakończyć się w ciągu roku. W bardziej skomplikowanych sprawach, wymagających ustaleń dotyczących nieujawnionych spadkobierców lub w przypadku braku pełnej dokumentacji, postępowanie może trwać dłużej, czasami nawet kilka lat.
Czy można zasiedzieć nieruchomość wspólnie z innymi osobami?
Zasiedzenie nieruchomości przez kilka osób jest możliwe i prowadzi do powstania współwłasności
w częściach ułamkowych. Każdy ze współposiadaczy musi spełnić przesłanki zasiedzenia, czyli władać nieruchomością w sposób samoistny i nieprzerwany przez wymagany ustawowo okres (20 lat w dobrej wierze lub 30 lat w złej wierze).
Ponadto, jeśli małżonkowie pozostają w ustroju ustawowej wspólności majątkowej, nabycie nieruchomości przez zasiedzenie następuje do majątku wspólnego, nawet jeśli samoistnym posiadaczem był tylko jeden z nich. Oznacza to, że oboje stają się właścicielami nieruchomości
w częściach równych. Jeśli natomiast małżonkowie ustanowili rozdzielność majątkową, zasiedzenie odnosi skutek wyłącznie wobec tego małżonka, który faktycznie władał nieruchomością.
Czy zasiedzenie dotyczy tylko nieruchomości, czy także ruchomości?
Zasiedzenie może dotyczyć zarówno nieruchomości, jak i rzeczy ruchomych, jednak obowiązują różne zasady:
- nieruchomości – wymagany jest okres posiadania samoistnego wynoszący 20 lub 30 lat,
z zależności od dobrej lub złej wiary; - ruchomości – zasiedzenie jest możliwe tylko w dobrej wierze i następuje po 3 latach nieprzerwanego posiadania (art. 174 Kodeksu cywilnego).
W praktyce najczęściej zasiedzeniu podlegają nieruchomości, natomiast zasiedzenie ruchomości jest rzadziej spotykane.
Jakie są najczęstsze błędy popełniane w sprawach o zasiedzenie?
Do najczęstszych błędów należą:
- Brak dowodów na posiadanie samoistne – samo użytkowanie nieruchomości nie zawsze świadczy o władaniu nią jak właściciel;
- Błędne założenie o dobrej wierze – w wielu przypadkach osoba wnioskująca o zasiedzenie mylnie zakłada, że działała w dobrej wierze, podczas gdy jej posiadanie od początku było wadliwe;
- Nieprzerwany bieg zasiedzenia – zdarzają się przypadki, gdy posiadanie zostało przerwane, co uniemożliwia skuteczne zasiedzenie;
- Brak działań właścicielskich – np. niepłacenie podatków, brak inwestycji w nieruchomość;
- Niedochowanie formalności – niewłaściwe udokumentowanie wniosku do sądu, brak świadków lub dowodów.
Jakie są największe problemy w sprawach o zasiedzenie?
- Dowodzenie posiadania samoistnego – trudność w wykazaniu, że posiadanie nie było jedynie zależne (np. na podstawie umowy dzierżawy lub użyczenia);
- Brak dokumentacji – jeśli nieruchomość była użytkowana przez długi czas bez formalnych dokumentów, może być trudno wykazać, od kiedy dokładnie rozpoczęło się posiadanie;
- Sprzeciw właściciela – właściciel może skutecznie przerwać bieg zasiedzenia, np. składając wniosek o eksmisję lub podejmując inne kroki prawne;
- Niejasny stan prawny nieruchomości – np. nieruchomość wyłączona z obrotu cywilnoprawnego).
Czy można zasiedzieć nieruchomość na podstawie umowy ustnej?
Nie, sama umowa ustna nie stanowi podstawy do zasiedzenia. Zasiedzenie nie wynika z umowy, lecz z faktycznego, długoletniego władania nieruchomością w sposób samoistny.
Jakie są różnice między zasiedzeniem a przedawnieniem?
Zasiedzenie – dotyczy nabycia prawa własności nieruchomości lub ruchomości na skutek jej nieprzerwanego, samoistnego posiadania.
Przedawnienie – oznacza utratę możliwości dochodzenia roszczenia na skutek upływu czasu, ale nie powoduje przejścia własności na osobę trzecią.
Zasiedzenie ma charakter pozytywny (prowadzi do nabycia własności), a przedawnienie negatywny (skutkuje niemożnością egzekwowania roszczeń).
Czy możliwe jest zasiedzenie nieruchomości zabudowanej?
Tak, zasiedzenie może dotyczyć zarówno nieruchomości gruntowych, jak i zabudowanych. Jeśli budynki zostały wzniesione przez posiadacza samoistnego, po upływie okresu zasiedzenia nabywa on zarówno grunt, jak i budynki. Jeżeli natomiast nieruchomość była już zabudowana w momencie objęcia jej we władanie, zasiedzenie dotyczy całej nieruchomości jako jedności.
Jakie są obowiązki posiadacza samoistnego wobec nieruchomości?
Posiadacz samoistny to osoba, która faktycznie włada nieruchomością jak właściciel, choć niekoniecznie ma do niej formalny tytuł prawny. Z tego tytułu ciążą na nim określone obowiązki, które wynikają zarówno z przepisów prawa cywilnego, jak i praktyki orzeczniczej.
- Dbałość o nieruchomość i jej stan techniczny
Posiadacz samoistny ma obowiązek utrzymywać nieruchomość w należytym stanie, co oznacza m.in.:
- przeprowadzanie koniecznych remontów i konserwacji,
- dbanie o stan budynków i infrastruktury na nieruchomości,
- zabezpieczenie nieruchomości przed niszczeniem lub dewastacją.
Zaniedbanie tych obowiązków może prowadzić do pogorszenia stanu nieruchomości, co w niektórych przypadkach może skutkować interwencją administracyjną (np. nakazem remontu lub rozbiórki obiektu w złym stanie technicznym).
- Poniesienie kosztów utrzymania i podatków
Posiadacz samoistny, jeśli chce zasiedzieć nieruchomość, powinien wykazywać się cechami właściciela, co obejmuje:
- opłacanie podatku od nieruchomości,
- regulowanie rachunków za media (woda, prąd, gaz, kanalizacja),
- uiszczanie innych należności związanych z nieruchomością (np. opłat administracyjnych, jeśli nieruchomość znajduje się na terenie wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni).
Ponoszenie tych kosztów może być dowodem na posiadanie samoistne w postępowaniu o zasiedzenie.
- Poszanowanie praw sąsiadów i otoczenia
Posiadacz samoistny musi przestrzegać przepisów dotyczących korzystania z nieruchomości, w tym:
- nieutrudniania korzystania z sąsiednich nieruchomości,
- przestrzegania norm hałasu i ochrony środowiska,
- uszanowania granic nieruchomości oraz obowiązujących planów zagospodarowania przestrzennego.
- Zachowanie się jak właściciel
Aby można było mówić o posiadaniu samoistnym, posiadacz powinien wykonywać czynności, które są typowe dla właściciela nieruchomości, m.in.:
- podejmowanie decyzji o sposobie użytkowania nieruchomości,
- ewentualne wynajmowanie nieruchomości osobom trzecim,
- grodzenie nieruchomości lub jej oznaczenie jako własnej,
- dokonywanie ewentualnych inwestycji.
- Odpowiedzialność cywilna za szkody
Posiadacz samoistny ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez nieruchomość, tak jak właściciel. Oznacza to m.in. odpowiedzialność za szkody powstałe na skutek zaniedbań (np. zawalenie się budynku, uszkodzenie mienia sąsiadów),
- Brak prawa do rozporządzania nieruchomością
Posiadacz samoistny nie ma prawa formalnie sprzedać, darować czy ustanowić na nieruchomości ograniczonych praw rzeczowych (np. hipoteki) bez zgody właściciela. Takie czynności wymagają tytułu prawnego do nieruchomości.
Czy można zasiedzieć nieruchomość wchodzącą w skład wspólnoty majątkowej?
Tak, możliwe jest zasiedzenie nieruchomości należącej do małżonków pozostających we wspólności majątkowej. Zasiedzenie jest wówczas możliwe wyłącznie przez osobę trzecią, a nie przez małżonka, gdyż byłoby to sprzeczne z istotą małżeńskiej wspólności majątkowej.
Czy wspólnota mieszkaniowa może zasiedzieć nieruchomość?
Zasadniczo, wspólnota mieszkaniowa, jako podmiot prawny nieposiadający osobowości prawnej, nie ma zdolności do samodzielnego nabywania praw własności, w tym poprzez zasiedzenie nieruchomości. Wspólnota funkcjonuje jako zorganizowana grupa właścicieli lokali, którzy posiadają wspólne prawo do nieruchomości wspólnej, zarządzają nią i ponoszą odpowiedzialność za jej utrzymanie. Wspólnota, mimo że posiada zdolność do działania w zakresie zarządu nieruchomościami wspólnymi, nie może stanowić strony w postępowaniach dotyczących nabywania prawa własności w drodze zasiedzenia, ponieważ nie ma osobowości prawnej.
Niemniej, w kontekście zasiedzenia, to właśnie indywidualni właściciele lokali, którzy są członkami wspólnoty mieszkaniowej, mogą występować jako podmioty legitymowane do dokonania zasiedzenia nieruchomości. Właściciele lokali wchodzący w skład wspólnoty, przy spełnieniu określonych przesłanek, mogą nabyć nieruchomość wspólną (będącą częścią nieruchomości, w której znajdują się lokale) lub inną część nieruchomości przez zasiedzenie.
W takiej sytuacji postępowanie sądowe w sprawie zasiedzenia powinno być prowadzone przez właścicieli, którzy zgłaszają wniosek o stwierdzenie zasiedzenia, wykazując swoje posiadanie nieruchomości przez wymagany okres. W wyniku takiego postępowania nieruchomość może stać się współwłasnością właścicieli lokali, a nie samej wspólnoty mieszkaniowej, która pozostaje jedynie podmiotem zarządzającym nieruchomością wspólną.
Zarzut zasiedzenia w sprawie cywilnej - o co chodzi?
Zarzut zasiedzenia w sprawie cywilnej to argument podnoszony przez stronę postępowania, który ma na celu wykazanie, że dana rzecz (np. nieruchomość) została nabyta przez posiadacza w drodze zasiedzenia. W praktyce jest to argument wykorzystywany przez stronę, która domaga się uznania jej za właściciela nieruchomości lub innej rzeczy, na podstawie długotrwałego i samoistnego jej posiadania, spełniającym warunki zasiedzenia określone w przepisach prawa cywilnego.
Zarzut zasiedzenia jest podnoszony w celu obrony przed roszczeniem strony, która twierdzi, że jest właścicielem rzeczy. Może być stosowany m.in. w sprawach o:
- wydanie nieruchomości (np. jeśli ktoś zajmuje nieruchomość, która formalnie należy do innej osoby),
- ochrona posiadania (np. jeśli ktoś domaga się, by nie zostały naruszone jego posiadane prawa do nieruchomości).
Podniesienie zarzutu zasiedzenia nie zastępuje sprawy z wniosku o zasiedzenie i nawet jego uwzględnienie nie będzie prowadziło do oficjalnego stwierdzenia nabycia nieruchomości, upoważniającego np. do złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej.