Rozwód z orzeczeniem o winie to rozwiązanie, które pozwala ustalić, kto ponosi odpowiedzialność za rozpad małżeństwa. Choć wiąże się z dłuższym i bardziej skomplikowanym postępowaniem, może mieć istotne konsekwencje prawne, zwłaszcza w zakresie alimentów i podziału majątku. W artykule wyjaśniamy, czym jest rozwód z orzeczeniem o winie, jakie są jego skutki i kiedy warto się na niego zdecydować. Dowiesz się również, jakie dowody mogą mieć kluczowe znaczenie w takiej sprawie oraz jakie sądowe procedury należy przejść, aby skutecznie dochodzić swoich praw.
Co to jest rozwód z orzeczeniem o winie?
Rozwód z orzeczeniem o winie to szczególny rodzaj postępowania sadowego, którego celem jest ustalenie zawinienia w rozkładzie pożycia małżeńskiego, wskazując stronę lub strony odpowiedzialne za jego trwałe i zupełne zerwanie.
Sąd jest zobowiązany do orzekania o winie wyłącznie w przypadku zgłoszenia takiego żądania przez jednego lub oboje małżonków. W razie zgodnego oświadczenia stron o rezygnacji z rozstrzygania tej kwestii, sąd rozwiązując małżeństwo, nie przypisuje winy żadnej ze stron.
Jeżeli zostanie zgłoszone żądanie orzekania o winie, sąd może w wyroku rozwodowym orzec, że:
- wyłączną winę ponosi jeden z małżonków,
- winę ponoszą oboje małżonkowie.
Przy ustalaniu winy sąd dokonuje oceny, czy doszło do zawinionego naruszenia podstawowych obowiązków małżeńskich w szczególności obowiązku wierności, wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy, współdziałania dla dobra rodziny oraz przyczyniania się do zaspokajania jej potrzeb.
Orzeczenie o winie ma istotne konsekwencje prawne, zwłaszcza w zakresie ewentualnego obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami, zgodnie z art. 60 k.r.o. małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia nie może domagać się alimentów od drugiego, natomiast małżonek niewinny może żądać alimentów, jeśli rozwód powoduje istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej.
Rozwód z winy drugiego małżonka - procedura
Procedurę w sprawie orzeczenia o rozwód z winy drugiego małżonka możemy podzielić na kilka etapów, a w zakresie tych etapów również możemy podzielić na pewne podetapy. Aktualnie w prawie polskim nie istnieje możliwość pominięcia procedury sądowej jeżeli chcemy się rozwieść, zatem etapy dzielimy na te przed procesem, w trakcie oraz po.
- Etap przed złożeniem pozwu
Jest to etap podczas, którego małżonek decyduje się na przeprowadzenie procedury sądowej. Etap ten zazwyczaj składa się z czynności polegających na kontakcie z prawnikiem, a także zebraniu materiału dowodowego do sprawy. W ramach obsługi postępowania rozwodowego zdarza się, że spotykamy się niejednokrotnie z klientem, aby omówić wszelkie możliwe opcje oraz aby porozmawiać o strategii procesowej. Ta faza jest szczególnie istotna, ponieważ ona nadaje kierunek naszym kolejnym działaniom.
- Etap po złożeniu pozwu
Po złożeniu pozwu procedura zasadniczo wygląda podobnie:
- Sąd otrzymuje pozew i jeżeli nie ma braków (np. brak opłaty sądowej) wysyła odpis pozwu drugiemu małżonkowi na adres jego zamieszkania wskazany w pozwie. Ten etap nie trwa długio, ale może trwać nawet miesiąc lub dwa w zależności od obłożenia sędziego wylosowanego sprawami. Jeżeli w małżeństwie są dzieci, Sąd jednocześnie zleca kuratorowi przeprowadzenie wywiadu środowiskowego – jest to element obligatoryjny.
- Sąd wysyłając pozew drugiemu małżonkowi zobowiązuje go do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie 14 dni.
- Zdarza się również, że po wpływie odpowiedzi na pozew, sąd zobowiązuje powoda (małżonka który składał pozew jako pierwszy) do złożenia repliki na odpowiedź na pozew. Wówczas jest jeszcze najczęściej czas na powołanie nowych dowodów.
Powyższe czynności – w zasadzie sprowadzające się do wymiany pism między małżonkami nadają kształt postępowaniu dowodowemu które sąd zazwyczaj przeprowadza w taki sposób, że w pierwszej kolejności słuchani są świadkowie, następnie przeprowadzany jest dowód z przesłuchania stron.
W sprawach rozwodowych (szczególnie tam gdzie dochodzi do rozstrzygnięcia władzy rodzicielskiej lub opieki nad dzieckiem) zdarza się przeprowadzanie dowodu z biegłych tzn. specjalistów posiadających określoną wiedzę. Szczególnie często w sprawach rozwodowych, jeżeli są dzieci, a małżonkowie nie potrafią się porozumieć co do opieki i władzy rodzicielskiej sąd powołuje dowód z opinii OZSS tj. Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych.
Warto wiedzieć, że w sprawach o rozwód potrafią pojawić się również inni specjaliści np. biegli badający prawdziwość podpisu etc. Wszystko jednakże zależy od konkretnych sytuacji procesowych.
- Etap wyrokowania przez sąd I instancji
Jeżeli sad przeprowadził wszystkie wnioskowane dowody lub część z nich oddalił i nie ma już konieczności przeprowadzania żadnego dowodu – następuje wyrokowanie. Krótko mówiąc sąd wydaje wyrok. Każda ze stron ma prawo w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku przez sąd złożyć wniosek o sporządzenie pisemnego uzasadnienia. Jest to oblig jeżeli chodzi o możliwość dalszego zaskarżenia orzeczenia przez jednego z małżonków, który uważa że wyrok nie jest sprawiedliwy.
- Etap apelacji
Etap apelacji jest opcjonalny. Zdarza się bowiem, że nawet małżonek który przegra sprawę o rozwód z orzeczeniem o winie nie decyduje się na apelację będąc świadomym np. małym prawdopodobieństwem na zmianę orzeczenia przez sąd 2 instancji.
Po otrzymaniu orzeczenia z uzasadnieniem, małżonek który przegrał sprawę lub który nie jest do końca zadowolony z orzeczenia ma prawo złożyć apelację. Jeżeli zatem wnosiłeś o rozwód z orzeczeniem o winie, a sąd orzekł bez orzeczenia o winie to w tym zakresie możesz się odwoływać.
Apelację zwyczajowo wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Apelację wnosi się do sądu drugiej instancji za pośrednictwem sądu, który wydał orzeczenie. Apelację sąd może rozpoznać na rozprawie – jeżeli taki wniosek znajdzie się w piśmie. Czas rozpoznania apelacji od wyroku rozwodowego w zależności od sądu i złożoności sprawy może potrwać od kilku miesięcy do nawet roku.
Apelacja kończy całe postępowanie prawomocnie. W sprawach rozwodowych nie jest dopuszczalna skarga kasacyjna.
Czy można zmienić żądanie pozwu rozwodowego w trakcie sprawy?
Żądanie pozwu rozwodowego można zmienić aż do zamknięcia rozprawy przed sądem I instancji. Zmiana żądania możliwa jest wyłącznie w formie pisemnej. Oznacza to, że zmianę żądania powinieneś zgłosić na piśmie, które spełnia wszystkie wymogi pisma procesowego. Jeżeli żądanie zgłosisz w formie ustnej na rozprawie – nie będzie to skuteczne.
Jakie są najczęstsze przyczyny orzekania o winie w rozwodzie?
Najczęstsze powody, dla których sądy orzekają o winie, to:
- Zdrada małżeńska – romans jednego z małżonków. Orzecznictwo opisuje możliwość zarówno zdrady fizycznej jak i zdrady emocjonalnej. Zdrada fizyczna to nic innego jak sytuacja, w której jeden z małżonków wchodzi w intymną relację z osobą trzecią. Może być to nawet jednorazowy akt o charakterze seksualnym. Z kolei zdrada emocjonalna to sytuacja w której jeden z małżonków nie dokonuje co prawda żadnego fizycznego aktu z inną osobą, ale nawiązuje relację o charakterze emocjonalnym z innym człowiekiem. Relacja ta po pierwsze musi osłabiać więzi emocjonalne z małżonkiem, a po drugie wychodzić poza kanon normalnej, przyjacielskiej relacji.
- Przemoc domowa – zarówno fizyczna, jak i psychiczna. Jedna z najczęstszych przyczyn rozwodów w Polsce. Chodzi zarówno o sytuacje naruszania nietykalności cielesnej drugiego małżonka (bicie, kopanie, policzkowanie lub inne czynności powodujące fizyczny ból). Jak również sytuacje natury psychicznej mogące skutkować obniżeniem poczucia własnej wartości: wyzywanie, grożenie krzywdą, zastraszanie, manipulowanie poczuciem winy, wyśmiewanie. W kontekście rozwodu warto wskazać, że jednorazowa sytuacja związana z przemocą fizyczną czy psychiczną może nie wystarczyć celem udowodnienia winy. Wszystko bowiem zależy od wpływu danej sytuacji lub kilku sytuacji na rozpad więzi między małżonkami.
- Alkoholizm lub uzależnienia – np. od narkotyków czy hazardu. Częste są sytuacje kiedy jedno z małżonków wskazuje, że przyczyną rozwodu są używki lub inne uzależnienia. W sposób oczywisty uzależnienie od alkoholu, narkotyków oraz innych rzeczy może powodować osłabienie więzi emocjonalnych. Ale nie tylko. Może to powodować po prostu, że uzależniony nie jest w stanie wykonywać swoich podstawowych obowiązków rodzinnych.
- Porzucenie rodziny – opuszczenie współmałżonka i dzieci bez uzasadnionego powodu. W mojej karierze prawnika zdarzało się, że jeden z małżonków został opuszczony przez drugiego w zasadzie bez podania powodu. Taką sytuację należy traktować jako porzucenie rodziny, a brak jasnego klarownego powodu należy uznać za sytuację powodującą rozpad więzi małżeńskiej.
- Rażący brak wsparcia – np. niełożenie na utrzymanie rodziny. Nierzadko dochodzi do sytuacji kiedy jedno z małżonków nie wykorzystuje swojego potencjału i nie zarobkuje. Zdarzają się przypadki, w których tylko jedno z małżonków pracuje, a drugie „wiecznie” szuka pracy. Każdą sytuację należy oczywiście ocenić indywidualnie, natomiast możliwa jest interpretacja zgodnie z którą taki małżonek nie wypełnia jednego z podstawowych obowiązków jakim jest współdziałanie dla dobra rodziny.
- Uporczywa niechęć do współżycia lub pożycia małżeńskiego – jeśli nie wynika ze względów zdrowotnych. Jednym z podstawowych obowiązków małżeńskich jest „wspólne pożycie” rozumiane jako rozwijanie i pielęgnowanie intymności cielesnej między małżonkami. Ten z małżonków, który bez powodu nie wypełnia tego obowiązku może być tą osobą, która może okazać się winnym rozpadu związku małżeńskiego.
Jakie są konsekwencje rozwodu z orzeczeniem o winie?
Konsekwencje rozwodu z orzeczeniem o winie są następujące:
- Alimenty na współmałżonka – małżonek uznany za niewinnego może żądać alimentów od winnego, jeśli rozwód istotnie pogorszył jego sytuację materialną;
- Koszty procesu i zastępstwa procesowego – przegrywający (wyłącznie winny) ponosi koszty postępowania sądowego, w tym koszty ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika przez stronę wygrywającą proces. Koszty te jest zobowiązany zwrócić po uprawomocnieniu się wyroku. Rozwód z orzeczeniem o winie jest również bardziej kosztowny jeżeli chodzi o wynagrodzenie adwokata;
- Dłuższy proces – rozwód z orzekaniem o winie jest bardziej czasochłonny niż rozwód bez orzekania o winie.
Czy rozwód z orzeczeniem o winie ma sens?
Rozwód z orzeczeniem o winie może mieć sens, ale jest to indywidualna sprawa. Każdorazowo zależy to od sytuacji i oczekiwań strony, która decyduje się na zgłoszenie żądania orzekania o winie.
Jeżeli jesteś w dużo gorszej sytuacji finansowej niż małżonek, który do tej pory był głównym żywicielem rodziny (a Ty np. poświęcałaś/eś swój czas na sprawowanie opieki nad dziećmi i prowadzenie domu, co wynikało z takiego podziału ról w małżeństwie), warto rozważyć domaganie się rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka. Jeżeli bowiem jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Alimenty te co do zasady są dożywotnie, chyba że zdecydujesz się ponownie wstąpić w związek małżonków lub zaistnieją okoliczności uzasadniające uchylenie tych alimentów (np. poważna choroba małżonka zobowiązanego do alimentów, znaczna zmiana sytuacji finansowej stron).
Niektórym osobom zależy także, niezależnie od alimentów – na usankcjonowaniu „prawdy” i uzyskaniu moralnej satysfakcji z orzeczenia o winie.
Jeżeli natomiast chcesz szybko zakończyć sprawę, rozwód z orzekaniem o winie z pewnością nie jest tu najlepszą drogą – proces może trwać nawet kilka lat, zwłaszcza jeżeli druga strona nie uznaje żądania uznania jej za wyłącznie winną rozpadowi małżeństwa.
Ile sąd rozpoznaje sprawę rozwodu z orzeczeniem o winie?
Rozwód z orzeczeniem o winie trwa dłużej niż rozwód bez orzekania o winie. W dużej mierze zależy to od ilości świadków, których zdecydujesz się zawnioskować do sądu – w sprawach o rozwód z orzekaniem o winie z reguły są oni konieczni. Jeżeli dodatkowo żądanie pozwu obejmuje kwestie dotyczące alimentów od współmałżonka oraz małoletnich dzieci stron, sprawa potrwa odpowiednio dłużej. Należy przygotować się zatem na minimum 2 lata postępowania przed sądem pierwszej instancji. Jeżeli któraś strona zdecyduje się złożyć apelację od niekorzystnego dla niej wyroku, należy przygotować się na dodatkowe 6 – 12 miesięcy w drugiej instancji.
Pozew o rozwód z orzeczeniem o winie - czym się różni od normalnego pozwu?
Pozew o rozwód z orzeczeniem o winie różni się od standardowego pozwu przede wszystkim koniecznością wskazania i udowodnienia winy współmałżonka w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Oznacza to, że w treści pozwu należy:
- Wskazać konkretne zachowania drugiej strony, które doprowadziły do rozpadu małżeństwa;
- Przedstawić dowody na poparcie tych twierdzeń (np. dokumenty, zeznania świadków, nagrania);
Można również zawrzeć wniosek o orzeczenie alimentów na rzecz małżonka niewinnego.
Pozew o rozwód z orzeczeniem o winie a opłaty sądowe
Opłata sądowa od pozwu o rozwód wynosi 600 zł – niezależnie od tego, czy jest to rozwód z orzeczeniem o winie, czy bez. Dodatkowe koszty mogą obejmować:
- Koszty opinii biegłych (np. psychologów, jeśli sprawa dotyczy również małoletnich dzieci);
- Koszty pełnomocnika (jeśli strona korzysta z pomocy adwokata lub radcy prawnego);
- Koszty powołania świadków lub tłumaczy.
W przypadku wygranej, strona „niewinna” może domagać się zwrotu kosztów procesu od strony uznanej za winną.
Rozwód z orzeczeniem o winie a podział majątku
Rozwód z orzeczeniem o winie nie wpływa bezpośrednio na podział majątku, ponieważ co do zasady podział odbywa się na zasadzie równości udziałów. Jednak w niektórych przypadkach sąd może odstąpić od zasady równego podziału, jeśli np.:
- Strona winna rażąco przyczyniła się do roztrwonienia wspólnego majątku (np. hazard, alkoholizm).
- Strona winna umyślnie nie przyczyniała się do jego powiększania.
Podział majątku można przeprowadzić osobno po rozwodzie lub w trakcie postępowania rozwodowego (jeśli nie spowoduje to nadmiernego wydłużenia sprawy). W praktyce sądy – o ile nie ma zgodnego wniosku o podział majątku – nie przeprowadzają takich spraw i konieczne jest odrębne złożenie wniosku o podział majątku po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego. Jeżeli masz już ustanowioną rozdzielność majątkową, sprawę o podział majątku możesz przeprowadzić równolegle
z rozwodem. Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o podziale majątku zapraszam do naszego artykułu na blogu o podziale majątku.
Jakie dokumenty należy przedłożyć do pozwu o rozwód z orzeczeniem o winie?
Podstawowe dokumenty to:
- Odpis aktu małżeństwa – oryginał lub odpis urzędowy;
- Odpisy aktów urodzenia dzieci (jeśli są wspólne małoletnie dzieci) – oryginał lub odpis urzędowy;
- Dowody potwierdzające winę współmałżonka (np. raporty detektywistyczne, zdjęcia, korespondencja, notatki z przeprowadzanych interwencji funkcjonariuszy Policji);
- Dokumenty dotyczące sytuacji majątkowej i ponoszonych miesięcznie wydatków (jeśli wnosimy o alimenty);
- Ewentualne zaświadczenia lekarskie (np. o przemocy, uzależnieniach drugiej strony).
Jakie dowody należy powołać w sprawie rozwodu z orzeczeniem o winie?
W trakcie sprawy o rozwód przydatne do orzeczenia o winie współmałżonka mogą być:
- Zeznania świadków – np. sąsiadów, znajomych, członków rodziny;
- Dokumenty – np. raporty policyjne, obdukcje lekarskie;
- Korespondencję – SMS-y, e-maile, wiadomości z mediów społecznościowych;
- Nagrania audio/wideo;
- Raporty detektywistyczne – jeśli wynajęto detektywa do zebrania dowodów zdrady czy innych działań świadczących o winie.
Oczywiście, nie wszystkie wskazane wyżej dowody są niezbędne do powołania. Każdy dowód sąd ocenia indywidualnie.
Bardzo istotnym dowodem, niedocenianym, w kontekście rozwodu z orzeczeniem o winie jest również przesłuchanie stron. Niejednokrotnie okazuje się bowiem, że wobec braku innych dowodów (świadków, nagrań, sms) to sami małżonkowie mają wiedzę o sytuacjach uzasadniających zupełny rozpad więzi za który odpowiada któryś z małżonków.
Przesłuchanie stron to nic innego jak zeznania samych małżonków przed sądem. Zeznania małżonków odbywaja się na rozprawie. Są one o tyle istotne, że z nich sąd dowie się konkretnie o tym: 1) czy nastąpił zupełny rozkład pożycia na wszystkich płaszczyznach; 2) jakie zdarzenia stanowiły podstawę do złożenia pozwu o rozwód; 3) jakie zdarzenia mogą stanowić o winie któregoś z małżonków;
Jakie dowody nie będą akceptowane przez sąd w sprawie o rozwód z orzeczeniem o winie?
W polskim postępowaniu cywilnym nie istnieje ogólna zasada wyłączająca dowody uzyskane z naruszeniem prawa. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że sąd ma swobodę w ocenie dowodów, nawet jeśli zostały one zdobyte w sposób niezgodny z prawem.
W orzecznictwie przyjmuje się, że dowody uzyskane z naruszeniem prawa mogą być dopuszczone, a ich wartość dowodowa podlega ocenie sądu. Przykładowo, Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 października 2015 r., sygn. akt I ACa 87/15, stwierdził, że polska procedura cywilna nie zawiera przepisu wyłączającego możliwość przedstawienia dowodu zdobytego sprzecznie z prawem.
W związku z powyższym, choć nie ma ogólnego zakazu dopuszczania dowodów uzyskanych niezgodnie z prawem, sąd każdorazowo ocenia ich dopuszczalność i wiarygodność, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa.
Istnieją natomiast przepisy, które wykluczają powołania pewnych osób w charakterze świadków, przykładowo świadkami nie mogą być:
- osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
- wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” oraz osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
- przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
- współuczestnicy jednolici;
- mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku
z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji; - małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.
Sąd może także pominąć dowód:
- którego przeprowadzenie wyłącza przepis kodeksu;
- mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub udowodniony zgodnie
z twierdzeniem wnioskodawcy; - nieprzydatny do wykazania danego faktu;
- niemożliwy do przeprowadzenia;
- zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania;
- gdy wniosek strony nie odpowiada kodeksowym wymogom wniosku o przeprowadzenie dowodu.
Czy zdrada jest równoznaczna z rozwodem z orzeczeniem o winie?
Zdrada nie zawsze jest gwarantem orzeczenia o winie współmałżonka:
- Zdrada może być podstawą do orzeczenia winy, ale jeśli współmałżonek zdradzony wcześniej sam przyczynił się do rozpadu małżeństwa, sąd może uznać winę obu stron;
- Sąd może też uznać, że zdrada była wynikiem innego kryzysu w małżeństwie, np. agresji współmałżonka, co może wpłynąć na ocenę winy;
- Jeżeli zdrada nastąpiła po faktycznym rozpadzie małżeństwa, sąd w ogóle nie będzie zajmował się tą kwestią uznając, że do rozpadu doszło na skutek innych przyczyn.
- Jednorazowy akt seksualny może okazać się niewystarczający do orzeczenia winy małżonka mającego romans. Wszystko zależy od konkretnego przypadku. Przykładowo, w orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje się, że przykładowo jeżeli małżonek wybaczył jednorazowy „skok w bok” i kontynuował pożycie z małżonkiem przez następnych kilka/kilkanaście lat to może to uzasadniać późniejszego rozpadu związku (Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1960 r. 4 CR 190/60)
Czy może być rozwód z winy obu małżonków?
Tak, sąd może orzec rozwód z winy obu stron, jeśli uzna, że każda ze stron przyczyniła się do rozpadu małżeństwa w jakimkolwiek stopniu. Wina w rozkładzie pożycia małżeńskiego nie podlega stopniowaniu, co oznacza, że nawet minimalny stopień zawinienia po stronie jednego z małżonków skutkuje orzeczeniem rozwodu z winy obojga małżonków.
W orzecznictwie przyjmuje się, iż jeśli chociażby w niewielkim zakresie drugi małżonek przyczynił się do rozpadu małżeństwa, sąd nie może orzec wyłącznej winy drugiej strony. W konsekwencji, jeżeli nawet jeden z małżonków ponosi 99% winy, a drugi jedynie 1%, sąd jest zobowiązany do orzeczenia winy obu stron, o ile strona przeciwna wnosi o ustalenie winy. Takie ukształtowanie przepisów wyklucza możliwość stopniowania winy
i przypisywania jej w różnym zakresie każdemu z małżonków.
Kiedy sąd orzeka rozwód z winy obu małżonków?
Sąd może orzec rozwód z winy obu małżonków w sytuacji, gdy analiza materiału dowodowego wskazuje, że każdy z małżonków w sposób zawiniony przyczynił się do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Przykładowe okoliczności skutkujące takim rozstrzygnięciem to:
- obopólna zdrada – gdy obie strony dopuściły się niewierności;
- przemoc psychiczna lub fizyczna z obu stron – gdy każde z małżonków stosowało wobec drugiego agresję;
- rażące zaniedbanie obowiązków małżeńskich przez oboje małżonków, np. brak zainteresowania rodziną, nadużywanie alkoholu po obu stronach;
- długotrwały konflikt małżeński wynikający z równorzędnej winy stron, w tym brak chęci współpracy na rzecz dobra rodziny.
W takiej sytuacji sąd w wyroku rozwodowym wskazuje, że rozwód następuje z winy obu stron, co może mieć znaczenie przy ewentualnych roszczeniach alimentacyjnych.
Co daje rozwód z winy obu małżonków?
Rozwód z winy obu stron oznacza, iż sąd, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, stwierdza, że każde z małżonków przyczyniło się do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego.
Skutkiem takiego rozstrzygnięcia jest wyłączenie możliwości dochodzenia przez któregokolwiek z małżonków alimentów z tytułu istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej wskutek rozwodu. W sytuacji orzeczenia rozwodu z winy obu stron, obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami może powstać jedynie w przypadku wykazania przez uprawnionego stanu niedostatku. Obowiązek taki jest co do zasady dożywotni, jednak z czasem może być zmieniony lub uchylony w przypadku zaistnienia okoliczności uzasadniających jego modyfikację. Małżonek zobowiązany do zapłaty alimentów ma bowiem możliwość wystąpienia z pozwem o uchylenie alimentów na byłego małżonka, bądź też obniżenie alimentów. Z kolei małżonek uprawniony do alimentów może żądać ich podwyższenia z czasem.
W każdym jednak razie obowiązek alimentacyjny wygasa na skutek wstąpienia w nowy związek małżeński przez małżonka uprawnionego do alimentów.
Czy nagrania rozmów są dobrym dowodem w sprawie o rozwód z orzeczeniem o winie?
Nagrania mogą stanowić dowód w sprawie rozwodowej i są one bardzo często przedkładane przez strony w postępowaniu sądowym. Pamiętaj, żeby do każdego nagrania na płycie CD przygotować stenogram, tj. pisemne odtworzenie załączanej rozmowy. Pamiętaj również o tym, że nagranie rozmowy, w której nie uczestniczysz może być uznane za przestępstwo. Dotyczy to sytuacji kiedy nie ma zgody drugiej strony na nagrywanie i rozpowszechnianie nagrania.
Czy rozwód z orzeczeniem o winie ma wpływ na pozbawienie praw rodzicielskich?
Nie bezpośrednio. Orzeczenie winy w rozwodzie nie jest równoznaczne z pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Jednak jeśli zachowanie małżonka uznanego za winnego miało negatywny wpływ na dzieci (np. przemoc, zaniedbanie, uzależnienia), sąd rozważy ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej w postępowaniu o rozwód.
Czy rozwód z orzeczeniem o winie ma wpływ na miejsce zamieszkania dzieci?
Sąd orzekający rozwód nie decyduje bezpośrednio o miejscu zamieszkania dzieci na podstawie winy jednego z rodziców. Przy ustalaniu miejsca zamieszkania dziecka sąd bierze pod uwagę przede wszystkim:
- dobro dziecka;
- więź dziecka z każdym z rodziców;
- warunki bytowe i wychowawcze oferowane przez każdego z rodziców;
- możliwość zapewnienia odpowiedniej opieki i stabilności.
Orzeczenie o winie może być jedynie dodatkowym czynnikiem branym pod uwagę, jeśli wynika z niego, że jeden z rodziców jest niezdolny do właściwej opieki nad dzieckiem.
Czy rozwód z orzeczeniem o winie ma wpływ na alimenty i ich wysokość?
Tak, rozwód z orzeczeniem o winie może wpłynąć na alimenty na rzecz małżonka niewinnego. Jeżeli rozwód istotnie pogorszył sytuację materialną małżonka niewinnego, sąd na żądanie tego małżonka może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się
w niedostatku.
Orzeczenie o winie nie ma natomiast wpływu na obowiązek alimentacyjny względem dzieci – ich wysokość zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica.
Jak wygrać w sprawie o rozwód z orzeczeniem o winie?
Aby uzyskać rozwód z orzeczeniem o winie współmałżonka, należy:
- Dobrze przygotować pozew – jasno określić winę drugiej strony i przedstawić dowody;
- Zebrać mocne dowody – np. zeznania świadków, korespondencję, zdjęcia, raporty detektywistyczne;
- Być konsekwentnym w zeznaniach – sprzeczne wypowiedzi mogą osłabić pozycję w sądzie;
- Rozważyć wsparcie adwokata – profesjonalny pełnomocnik może pomóc w skutecznym prowadzeniu sprawy.
Czy możliwe jest uzyskanie rozwodu z orzeczeniem o winie bez udziału świadków?
Tak, choć jest to trudniejsze. Sąd ocenia winę małżonka na podstawie całości zebranego materiału dowodowego, który może obejmować nie tylko zeznania świadków, ale także dokumenty, nagrania, korespondencję czy ekspertyzy biegłych.
W postępowaniu rozwodowym kluczowe znaczenie ma wykazanie, że:
- nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego;
- rozkład ten wynika z zawinionych działań jednego z małżonków.
Chociaż świadkowie są często istotnym elementem postępowania dowodowego, to w niektórych przypadkach sąd może orzec rozwód z winy jednego z małżonków wyłącznie na podstawie dowodów rzeczowych (np. raportów detektywistycznych, dokumentacji medycznej czy wiadomości tekstowych), bądź zeznań samych stron. Jednak brak świadków może osłabić pozycję strony domagającej się orzeczenia winy, zwłaszcza jeśli druga strona zaprzecza zarzutom.
Jakie są koszty postępowania rozwodowego z orzeczeniem o winie?
Koszty rozwodu z orzeczeniem o winie obejmują:
- Opłata sądowa od pozwu – wynosi 600 zł, niezależnie od rodzaju rozwodu;
- Koszty zastępstwa procesowego – w przypadku korzystania z usług adwokata lub radcy prawnego (stawki zależne od umowy, w zależności od skomplikowania sprawy);
- Koszty opinii biegłych – Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów, bądź też biegłych psychologów i psychiatrów – ok. 800 – 2.000 zł;
- Koszty świadków – zwrot kosztów dojazdu dla świadków, jeśli będą oni powołani. Koszty te obciążają stronę, która składa wniosek o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka;
- Koszty detektywa – jeśli strona zdecyduje się na zlecenie zebrania dowodów zdrady lub innych działań małżonka;
- Koszty apelacji – w razie wniesienia apelacji dodatkowa opłata sądowa wynosi 600 zł.
Strona przegrywająca sprawę może zostać obciążona kosztami procesu na rzecz strony wygrywającej.
Jakie są alternatywy dla rozwodu z orzeczeniem o winie?
Zamiast rozwodu z orzeczeniem o winie, strony mogą rozważyć:
- Rozwód bez orzekania o winie – szybsza i mniej kosztowna opcja, pozwalająca uniknąć długiego procesu dowodowego;
- Rozwód z winy obu stron – opisany w niniejszym artykule;
- Separacja – jeśli strony nie są jeszcze zdecydowane na definitywne zakończenie małżeństwa. Separacja może być później zniesiona lub przekształcona w rozwód;
- Unieważnienie małżeństwa – w przypadkach, gdy zachodzą przesłanki do uznania, że małżeństwo było nieważne od początku (np. zawarte pod przymusem);
- Mediacja i ugoda – zamiast prowadzić spór sądowy, strony mogą podjąć próbę rozwiązania konfliktu w sposób polubowny, co może doprowadzić również do uratowania małżeństwa i odstąpienia od rozwodu.
Czy mediacja jest możliwa w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie?
Tak, mediacja jest możliwa, nawet gdy jedna ze stron dąży do orzeczenia winy drugiego małżonka. Mediacja może pomóc w:
- ustaleniach dotyczących podziału majątku;
- porozumieniu w sprawie opieki nad dziećmi;
- zminimalizowaniu konfliktu, co może skrócić czas trwania procesu rozwodowego.
Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania, jeśli uzna, że istnieje szansa na ugodowe rozwiązanie niektórych kwestii, jak również gdy istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa.
Czy możliwa jest zmiana orzeczenia o winie po uprawomocnieniu się wyroku?
Orzeczenie o winie nie jest możliwe po uprawomocnieniu się wyroku. Co do zasady orzeczenie o winie staje się prawomocne po upływie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku (termin 7 dni od dnia opublikowania wyroku, opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł), a następnie po upływie terminu do złożenia apelacji (14 dni od doręczenia stronie wyroku wraz z uzasadnieniem). Jeżeli zdecydujesz się złożyć apelację, sąd drugiej instancji może zmienić rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji również w zakresie winy. Po uprawomocnieniu się wyroku sądu pierwszej instancji, jak również po wydaniu wyroku przez sąd drugiej instancji, orzeczenie o winie staje się ostateczne i nie podlega zmianie.
Jak przygotować się do rozprawy rozwodowej z orzeczeniem o winie?
Przygotowanie do rozprawy rozwodowej z orzeczeniem o winie wymaga dyscypliny oraz pewności w działaniu. Kluczowe kroki obejmują:
- Zapoznanie się z całokształtem pism procesowych i materiału dowodowego.
- Przypomnienie sobie treści:
- dokumentów (np. raporty policyjne, obdukcje lekarskie),
- korespondencji (SMS-y, e-maile, wiadomości z mediów społecznościowych),
- nagrań wraz ze stenogramami,
- Przygotowanie sobie pytań do drugiej strony z pomocą profesjonalnego pełnomocnika lub bez. W skomplikowanych sprawach udział adwokata może znacząco zwiększyć szanse na uzyskanie korzystnego wyroku;
- Skrupulatne przygotowanie się do składania zeznań – podczas przesłuchania kluczowe jest przedstawienie spójnej i logicznej narracji popartej dowodami.
Właściwa strategia i przygotowanie mogą przyczynić się do skutecznego wykazania winy drugiego małżonka oraz uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia w zakresie alimentów, podziału majątku i opieki nad dziećmi.
Jakie pytania mogą paść i jak zadawać pytania podczas rozprawy rozwodowej z orzeczeniem o winie?
Jak już wspominałem wcześniej niezwykle istotnym podczas sprawy rozwodowej jest element rozprawy. Podczas rozprawy ma miejsce przeprowadzenie wniosków dowodowych stron takich jak zeznania świadków oraz przesłuchanie stron. Przeprowadzenie tych dowodów jest kluczowe z perspektywy ustalenia winy w rozkładzie związku małżeńskiego, dlatego każda osoba która się rozwodzi powinna niezwykle dobrze przygotować się do pytań, a także wiedzieć w jaki sposób zadawać pytania.
1. Jakie pytania mogą paść podczas rozprawy?
Warto wiedzieć, że podczas rozprawy pytania może zadawać sąd, same strony oraz ich pełnomocnicy. Poniżej przedstawiam przykładowe pytania jakie mogą paść podczas posiedzenia sądu. Pytania i ich treść zależy też oczywiście od konkretnego przypadku.
a) Okoliczności rozpadu pożycia małżeńskiego:
Kiedy pan/pani ostatni raz uprawiali ze sobą stosunek płciowy?
- Czy kocha pan/pani współmałżonka? Jeżeli nie – od kiedy?
Kiedy mąż/żona wyprowadził się z domu? Od kiedy nie prowadzicie wspólnie gospodarstwa domowego?
Czy podejmowane były próby ratowania małżeństwa? (np. terapia małżeńska, rozmowy)
b) Zarzutów dotyczących winy jednego z małżonków:
Czy doszło do zdrady małżeńskiej? W jaki sposób? Jakie są na to dowody?
Czy współmałżonek stosował przemoc psychiczną lub fizyczną? W jaki sposób? Kto jest świadkiem takich zdarzeń?
Powyższe to tylko przykłady pytań. Podczas rozprawy mogą pojawić się również pytania co do konkretnych:
- Dowodów przedstawianych przez strony, np. pytania dotyczące konkretnych wiadomości, konkretnych nagrań.
Czy są świadkowie, którzy mogą potwierdzić przedstawione zarzuty? Jakie są ich relacje z małżonkami?
- Wypowiedzi świadków/stron, np. czy świadkowie naocznie widzieli dane sytuacje czy znają je z opowieści stron? Czy świadkowie potwierdzają relacje pewnych zdarzeń czy też mają inną wersję zdarzenia?
2. Jak zadawać pytania podczas rozprawy?
W trakcie postępowania sądowego ważne jest, aby zadawać pytania w sposób jasny, precyzyjny i pozbawiony emocji. Warto wiedzieć, że w polskim prawie podczas przesłuchania strony mają prawo wyłącznie do zadawania pytań. Mam na myśli przez to, że po wypowiedzi świadka/strony nie ma możliwości komentowania jego wypowiedzi, zarzucania mu kłamstwa etc. Oto kilka wskazówek jak zadawać pytania podczas sprawy o rozwód z orzeczeniem o winie:
a) Zadawaj pytania otwarte i zamknięte. Pytania otwarte pozwalają świadkowi lub współmałżonkowi na swobodne wyjaśnienie okoliczności. Przykład: „Czy może Pan/Pani opisać, jak wyglądały i na czym polegały próby ratowania małżeństwa przez panią/pana?” Pytania zamknięte: Skierowane na uzyskanie jednoznacznej odpowiedzi „tak” lub „nie”. Przykład: „Czy w ciągu ostatnich dwóch lat podejmowaliście Państwo próby mediacji lub terapii małżeńskiej?”
b) Unikaj pytań sugerujących odpowiedź lub zawierających hipotezę. Nierzadko zdarza się, że po wypowiedzi danego świadka/strony osoba pytająca chciałaby „przyłapać” świadka na kłamstwie i wychodzą z tego zdania wielokrotnie złożone, których sens nie sposób odnaleźć. Zadawaj krótkie pytania, ewentualnie cytuj krótkie wypowiedzi drugiej strony”
c) Zadawaj pytania tylko związane z tezą dowodową. Świadkowie, strony powoływani są na określone fakty. Tzn. mają potwierdzić lub zaprzeczyć jakimś wydarzeniom w rzeczywistości. Staraj się zadawać pytania związane z konkretnymi sytuacjami przytoczonymi w pismach. Pozostałe mogą bowiem być nieistotne dla sprawy.
d) Zadawaj pytania w sposób uporządkowany. Najpierw zadawaj pytania ogólne (o czas, miejsce, charakter zdarzeń), a potem szczegółowe (dokładne wyjaśnienie sytuacji, dowodów). Od ogółu do szczegółu.
Rozwód z orzeczeniem o winie - najczęściej zadawane pytania
Jakie dowody są potrzebne, aby udowodnić winę małżonka w procesie rozwodowym?
Aby udowodnić winę małżonka można przedstawić takie dowody jak: zeznania świadków, korespondencję (e-maile, SMS-y), zdjęcia, nagrania audio lub wideo, dokumentację medyczną potwierdzającą przemoc czy raporty policyjne. Ważnym dowodem są też zeznania samych współmałżonków.
Czy rozwód z orzeczeniem o winie wpływa na podział majątku?
Orzeczenie o winie nie wpływa bezpośrednio na podział majątku. Jednak w niektórych przypadkach sąd może uwzględnić winę przy podziale, zwłaszcza jeśli jedno z małżonków rażąco przyczyniło się roztrwonienia majątku wspólnego lub umyślnie nie przyczyniała się do jego powiększenia.
Ile trwa proces rozwodowy z orzeczeniem o winie?
Proces rozwodowy z orzeczeniem o winie jest zazwyczaj dłuższy niż rozwód bez orzekania o winie. Może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat, w zależności od stopnia skomplikowania sprawy, rodzaju i ilości przeprowadzanych dowodów (np. świadków, opinii biegłych), tego czy żądanie pozwu obejmuje również sprawy związane z dziećmi oraz obciążenie sądu.
Czy mogę otrzymać alimenty od małżonka uznanego za winnego rozpadu małżeństwa?
Tak, małżonek niewinny może żądać alimentów od małżonka uznanego za winnego, jeśli rozwód spowodował istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Wysokość alimentów zależy od potrzeb uprawnionego oraz możliwości finansowych zobowiązanego.
Czy orzeczenie o winie wpływa na opiekę nad dziećmi?
Orzeczenie o winie nie wpływa bezpośrednio na decyzje dotyczące opieki nad dziećmi. Sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka, biorąc pod uwagę takie czynniki jak więź z rodzicami, warunki bytowe czy zdolność do zapewnienia odpowiedniej opieki.