Spis treści
Część spraw prowadzonych w mojej kancelarii to tzw. sprawy rodzinne. Pewną ich część spraw stanowią sprawy o ubezwłasnowolnienie.
Specjalnie dla czytelników bloga mojej kancelarii adwokackiej w Gdyni przygotowałem szerokie omówienie powyższego zagadnienia. Sprawy te nie należą do najłatwiejszych, dlatego przygotowałem również wniosek o ubezwłasnowolnienie – wzór wraz z omówieniem.
Ubezwłasnowolnienie – co to jest właściwie?
Ubezwłasnowolnienie to instytucja, która polega na ograniczeniu częściowym lub całkowitym zdolności do czynności prawnych.
Czym jest zdolność do czynności prawnych? To nic innego jak zdolność do podejmowania czynności prawnych mocą własnych działań np. zawierania umów, rozporządzania własnym majątkiem itd. Zdolność do czynności prawnych może być dwojakiego rodzaju – pełna lub ograniczona. Pełną zdolność do czynności prawnych ma każdy człowiek, który ukończył lat 18 i nie jest osobą ubezwłasnowolnioną. Z kolei ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, który ukończyły lat 13, a także osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Nadmienić należy, że w prawie cywilnym wyróżnia się również brak zdolności do czynności prawnych – i takowej nie posiadają właśnie osoby ubezwłasnowolnione całkowicie lub poniżej 13 roku życia.
Ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe – czym się różni?
Jak już zostało wspomniane, ubezwłasnowolnienie całkowite/pełne charakteryzuje się brakiem zdolności do czynności prawnych, czyli brakiem swobodnego podejmowania czynności prawnych. Natomiast ubezwłasnowolnienie częściowe cechuje się ograniczoną zdolnością do czynności prawnych.
Jakie są przesłanki do ubezwłasnowolnienia całkowitego?
Aby zaistniała możliwość uznania osoby za ubezwłasnowolnioną całkowicie musi ona spełniać 2 obligatoryjne warunki m.in. musi mieć ukończone 13 lat, a także okoliczność, że nie jest ona w stanie kierować swoim zachowaniem samodzielnie z uwagi na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy czy też inne zaburzenie psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania.
Jakie są przesłanki do ubezwłasnowolnienia częściowego?
Główne przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego to: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju schorzenie umysłowe. Osoba musi wymagać pomocy do prowadzenia swoich spraw. Katalog powodów i przyczyn dla których można kogoś ubezwłasnowolnić częściowo nie jest do końca określony.
Z tego też powodu ubezwłasnowolnienie częściowe może dotyczyć osób, które są uzależnione od alkoholu lub narkotyków.
Czym różni się ubezwłasnowolnienie całkowite od częściowego?
Biorąc pod uwagę skutki jakie niosą ze sobą konkretne instytucje, ubezwłasnowolnienie całkowite oznacza, że jakakolwiek czynność prawna podjęta przez ubezwłasnowolnionego w pełni jest nieważna.
Taka decyzją jest np. zakup mieszkania, chyba że jest to tzw. umowa zawierana w drobnych sprawach życia codziennego jak np. zakup jedzenia – jednakże zastrzec należy, że taka umowa staje się ważna w chwili przystąpienia do jej wykonania, a więc np. w momencie wydania rzeczy i zapłaty za nią określonej ceny oraz nie może ona nieść ze sobą zbyt rażących skutków dla ubezwłasnowolnionego np. zakup bułki za 100 zł.
Co warto powiedzieć, dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie sąd wyznacza opiekuna, czyli osobę, która chroni interesy osobiste i majątkowe, podejmując decyzje za ubezwłasnowolnionego.
\W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego wyznaczany jest kurator, który sprawuje piecze nad sprawami majątkowymi ubezwłasnowolnionego. Ubezwłasnowolniony częściowo może dokonywać samodzielnie czynności w ograniczonym zakresie, jednakże w dużej mierze dla ważności czynności prawnych potrzebna jest zgoda kuratora np. przy zaciąganiu zobowiązań lub większego zakupu.
Ubezwłasnowolniony częściowo może również zawierać umowę o pracę, a także samodzielnie rozporządzać uzyskanym wynagrodzeniem.
Ubezwłasnowolnienie osoby starszej lub alkoholika – czy się da?
W życiu zdarzają się różne sytuacja problematyczne związane np. z uzależnieniem osoby lub starczym wiekiem. Wówczas, aby ochronić interesy bezbronnej osoby, bliscy zadają sobie pytanie, czy jest możliwość ubezwłasnowolnienia alkoholika/narkomana czy też osoby starszej.
W przypadku alkoholik, o ile spełnione są odpowiednie kryteria ubezwłasnowolnienia częściowego lub całkowitego można przeprowadzić procedurę ubezwłasnowolnienia. Wówczas, jeśli sąd przychyli się do złożonego wniosku na skutek ubezwłasnowolnienia osoba uzależniona od alkoholu straci lub zostanie jej ograniczona zdolność do podejmowania czynności prawnych.
Warto wskazać, że sam fakt uzależnienia od alkoholu lub narkotyków nie uprawnia sąd do ubezwłasnowolnienia, bowiem to biegły sądowy musi stwierdzić, że uzależnienie przybrało formę zaburzenia psychicznego.
Tożsamo, w przypadku osoby starczej, jeśli zachodzą odpowiednie przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego lub całkowitego można złożyć stosowny wniosek o ubezwłasnowolnienie. Jednakże, że sam fakt zaawansowanego wieku nie świadczy o tym, że osoba jest niesprawna umysłowo i wymaga opiekuna/kuratora. Ubezwłasnowolnienie osoby starczej związane jest głównie z niemożnością podejmowania działań z uwagi na choroby wieku starczego z jak np. demencję starczą, Alzheimerem itd.
Ile trwa sprawa o ubezwłasnowolnienie?
Średnio sprawa o ubezwłasnowolnienie w sądzie trwa od kilku do kilkunastu miesięcy. Niestety, rozpatrzenie wniosku o ubezwłasnowolnienie nie jest najkrótszym czasowo postępowaniem. Na szczęście jednak sprawy nie trwają tak jak np. sprawy frankowe po kilka lat…. Co ma na to wpływ? Przede wszystkim stopień zawiłości/skomplikowania sprawy, a także ilość spraw w referacie w danym sądzie.
Procedura przy ubezwłasnowolnieniu – jak to zrobić?
W pierwszej kolejności należy zbadać i zastanowić się, czy istnieją przesłanki – zgodnie z tym co opisane wyżej, które umożliwiałyby wdrożenie procedury o ubezwłasnowolnienie.
Następnie należy sporządzić wniosek i wnieść go do właściwego miejscowo sądu okręgowego. Taki wniosek może być złożony jedynie przez krewnych w linii prostej np. dzieci, wnuki lub małżonka, a także przedstawiciela ustawowego.
Kolejno, po wszczętym postępowaniu sądowym, sąd okręgowy rozstrzygać będzie, w zależności od żądań wskazanych we wniosku, o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym.
W toku takiego postępowania, osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie musi być poddania badaniu przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa.
Po uprawomocnieniu się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu całkowitym/częściowym, sąd okręgowy powinien przesłać odpis orzeczenia do właściwego sądu rejonowego, gdzie przeprowadzone zostanie postępowanie o ustanowienie opiekuna prawnego lub kuratora.
Do jakiego sądu kierować wniosek o ubezwłasnowolnienie?
W sprawach o ubezwłasnowolnienie, sądem właściwym w I instancji jest sąd okręgowy, który orzekać będzie w składzie 3 sędziów zawodowych. Zatem wniosek o ubezwłasnowolnienie powinien być złożony do właściwego miejscowo sądu okręgowego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek.
Jeśli jednak zaistnieje sytuacja, że taka osoba nie posiada miejsca zamieszkania, wtem właściwe dla ustalenia jest jej miejsce pobytu.
Jaka jest opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie?
Zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie wynosi 100 zł zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłatę ponosi wnioskodawca w związku z pismem inicjującym postępowanie.
Gdzie należy uiścić opłatę? Przelewem na wskazany przez sąd numer rachunku bankowego, który znajduje się na stronie każdego sądu, bądź kupując znak opłaty sądowej w kasie sądu (najczęściej w biurze obsługi interesanta).
Jaka jest opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie?
Zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie wynosi 100 zł zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłatę ponosi wnioskodawca w związku z pismem inicjującym postępowanie.
Gdzie należy uiścić opłatę? Przelewem na wskazany przez sąd numer rachunku bankowego, który znajduje się na stronie każdego sądu, bądź kupując znak opłaty sądowej w kasie sądu (najczęściej w biurze obsługi interesanta).
Ile kosztuje sprawa o ubezwłasnowolnienie u adwokata?
Honorarium adwokata w sprawach o ubezwłasnowolnienie jest bardzo indywidualną kwestią. Na wynagrodzenie adwokata składać się będą m.in. koszt porady prawnej, następnie koszty związane z prowadzeniem sprawy sądowej. Głównie na cenę wpływ będzie miała zawiłość sprawy, a także stopień jej skomplikowania.
W większości kancelarii adwokackich istnieje możliwość oszacowania całkowitego kosztu prowadzenia sprawy, po przedstawieniu adwokatowi stanu faktycznego. Koszt ten w ocenie mojej kancelarii adwokackiej w Gdyni, nie powinien przekraczać 2-3 tysięcy złotych.
Jak przebiega rozprawa w sprawie o ubezwłasnowolnienie?
Rozprawa w sprawie o ubezwłasnowolnienie jest obowiązkowym elementem w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie. Wówczas obowiązkiem sądu jest obligatoryjne przesłuchanie osoby, której dotyczy wniosek przy udziale biegłego sądowego.
Takie przesłuchanie ma na celu umożliwić sądowi i biegłemu zorientowanie się, co do stanu zdrowia/sprawności umysłowej osoby objętej żądaniem o ubezwłasnowolnienie.Jeśli stan osoby, której dotyczy wniosek nie umożliwia dotarcia jej do sądu, wówczas sąd może udać się do miejsca pobytu takiej osoby.
Najczęściej w sprawie o ubezwłasnowolnienie są dwie rozprawy. Pierwsza – gdzie słuchana jest osoba, której dotyczy wniosek. Następnie sąd powołuje dowód z opinii biegłych. Po uzyskaniu opinii, sąd wzywa na drugą, ostatnią już rozprawę gdzie zapada orzeczenie. Taki jest standard w prostych sprawach. Natomiast pamiętaj, że każda sprawa jest inna i każda sprawa w zależności od zawiłości może toczyć się inaczej.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie wzór 2025 r.
miejscowość, dnia……….2023 r.
Sąd Okręgowy w ….. Wydział Cywilny……….., …………….
(musisz podać nazwę oraz adres sądu, który rozpoznawać będzie wniosek)
Wnioskodawca: Dane osoby składającej wniosek
(Imię i nazwisko, PESEL, adres zamieszkania)
Uczestnicy postępowania: Dane osoby, której dotyczy wniosek
(PESEL, adres zamieszkania/miejsce pobytu)
Przy udziale: Prokuratury Okręgowej w …..
Opłata od wniosku: 100 zł
WNIOSEK
O UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE/CZĘŚCIOWE (do wyboru właściwe)
Działając w imieniu własnym, wnoszę o:
- ubezwłasnowolnienie całkowite/częściowe (do wyboru)……..(dane osoby, której dotyczy wniosek), urodzonej/go ……w …..(miasto), z powodu… (wskazanie rodzaju zaburzenia, choroby),
- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych do wniosku (tutaj należy wskazać dokumenty, a także na jaką okoliczność/fakt zostają powołane np. odpis skróconego aktu urodzenia wnioskodawcy, na fakt uprawnienia wnioskodawcy do złożenia niniejszego wniosku; odpis skróconego aktu urodzenia osoby, której dotyczy wniosek lub dokumentację poświadczającą chorobę/zaburzenie),
- Dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków (należy wskazać wybranych przez siebie świadków, ich dane teleadresowe oraz na jaką okoliczność mają być przesłuchani),
- Przeprowadzenie dowodu z przesłuchania wnioskodawcy (wraz ze wskazaniem na jaką okoliczność miałbyś zeznawać)
UZASADNIENIE
(W tym miejscu należy opisać kim dla uczestnika jest wnioskodawca, przedstawić główne motywy/dowody przemawiające za ubezwłasnowolnieniem osoby, której dotyczy wniosek)
____________________________
(Podpis odręczny i czytelny wnioskodawcy)
Załączniki:
(odpowiednie dokumenty wspomniane w uzasadnieniu; dowód uiszczenia opłaty od wniosku; właściwa ilość odpisów wraz załącznikami)
Podsumowując, sprawy dotyczące ubezwłasnowolnienia są może mniej częste niż te alimentacyjne czy rozwodowe, ale stanowią stały element pracy kancelarii podejmujących się prowadzenia tzw. spraw rodzinnych.