Co to jest odrzucenie spadku przez małoletniego?
Odrzucenie spadku przez małoletniego to ściśle sformalizowana procedura, której celem jest odrzucenie spadku przez osobę poniżej 18 roku życia. Procedura ta może okazać się niezbędna w sytuacjach, gdy w skład spadku wchodzą przede wszystkim długi.
Osoby poniżej 18 roku życia nie mogą samodzielnie decydować o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Co istotne istnieją również sytuacje, kiedy to rodzice nie mogą samodzielnie podjąć takiej decyzji. Wówczas, w celu ochrony interesów majątkowych małoletniego, konieczne jest działanie jego rodziców lub opiekunów prawnych celem złożenia stosownego oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego przed sądem bądź notariuszem.
Kiedy można odrzucić spadek w imieniu dziecka?
Spadek można odrzucić wtedy kiedy brak odrzucenia spadku będzie niekorzystny z punktu widzenia interesów dziecka.
Najczęstszym przypadkiem, w którym rodzice decydują się na odrzucenie spadku w imieniu dziecka, jest sytuacja, gdy w skład spadku wchodzą długi. Dotyczy to zarówno sytuacji kiedy długi przewyższają wartość majątku spadkowego, jak również wtedy kiedy są jedynymi składnikami spadku. Zdarzają się też sytuacje kiedy wartość przypadającego spadku przewyższa wartość zobowiązań. Takie sytuacje nie są jednoznaczne do oceny. Warto wówczas skupić się na tym, czy to co otrzyma dziecko w spadku jest na tyle cenne, że nie warto odrzucać spadku.
Innym scenariuszem jest sytuacja, w której rodzic odrzucił spadek. Wówczas dziecko z mocy prawa staje się spadkobiercą. Jeśli przyjęcie spadku jest niekorzystne dla dziecka, konieczne jest także odrzucenie go w imieniu małoletniego. W takiej sytuacji jednak jeżeli rodzic uprzednio odrzucił spadek to odrzucenie spadku w imieniu dziecka nie wymaga zezwolenia sądu. Warunkiem jest to aby czynność dokonywana była przez rodzica posiadającego pełnię władzy rodzicielskiej oraz za zgodą drugiego z rodziców albo była dokonana wspólnie.
Jakie są konsekwencje odrzucenia spadku przez małoletniego?
Konsekwencją odrzucenia spadku przez małoletniego jest przyjęcie fikcji prawnej tj. uznaniu jakby małoletni nie dożył spadku.
Skoro mamy fikcję, że dziecko nie dożyło spadku: nie może ono dziedziczyć, ani uzyskać innych praw związanych ze spadkiem. Zatem wówczas dziecko nie dziedziczy ani długu, ani majątku, ani też nie jest uprawnione do zachowku. W efekcie również, jego udział w spadku przypada na innym spadkobiercom, o ile takowi są.
Odrzucenie spadku przez dziecko może bowiem skutkować tym, że do dziedziczenia zostaną powołane inne osoby, takie jak rodzeństwo zmarłego czy dalsi krewni. W takiej sytuacji te osoby również będą musiały podjąć decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Decyzja o odrzuceniu spadku przez małoletniego nie wpływa na jego prawo do innych potencjalnych spadków ani majątku w przyszłości. Dotyczy wyłącznie spadku po danym zmarłym.
Czy potrzebna jest zgoda sądu na odrzucenie spadku przez dziecko?
Zgoda sądu na odrzucenie spadku przez dziecko będzie potrzebna praktycznie zawsze. Prawo wylicza jedynie wyjątki kiedy zgoda nie jest wymagana. Są to sytuacje kiedy rodzic uprzednio odrzucił spadek, ma władzę rodzicielską i drugi rodzic wyraża zgodę na odrzucenie. Druga sytuacja: kiedy spadek odrzuca rodzeństwo dziecka w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
Zgoda sądu na odrzucenie spadku przez dziecko będzie potrzebna zatem w następujących sytuacjach:
- dziecko pozostaje spadkobiercą, nie w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica. Domyślna sytuacja zatem kiedy np. dziecko zostaje zapisane w testamencie przez dziadka albo babcię.
- spadek odrzuca rodzic, ale rodzic ten nie posiada władzy rodzicielskiej;
- odzeństwo odrzuca spadek, ale nie w toku postępowania spadkowego;
- rodzice nie potrafią się porozumieć co do odrzucenia spadku przez małoletniego. Czyli np. jeden z rodziców chce odrzucić spadek w imieniu dziecka, a drugi rodzic się na to nie zgadza. Małoletni spadkobierca nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, więc to rodzice (lub opiekunowie prawni) muszą podjąć decyzję o odrzuceniu spadku. Jeśli rodzice nie mogą się porozumieć w tej kwestii, decyzję podejmuje sąd rodzinny. Sąd, rozpatrując wniosek, bierze pod uwagę najlepszy interes dziecka, a także sytuację majątkową – w tym długi w spadku.
- rodzeństwo dziecka nie odrzuciło spadku. Ważne jest również, aby w sytuacji, gdy dziecko ma rodzeństwo, które również ma prawo do dziedziczenia, rodzeństwo także złożyło oświadczenie o odrzuceniu spadku, zanim zrobią to rodzice w imieniu małoletniego. Chodzi o to, by uniknąć sytuacji, w której rodzice mogliby manipulować udziałami w spadku swoich dzieci, np. poprzez odrzucenie spadku tylko w imieniu jednego z nich, co skutkowałoby większym udziałem drugiego dziecka.
Te przykładowe sytuacje możemy mnożyć wymyślając sytuacje które są niezgodne z „wyjątkami” od przypadków gdy zgoda nie jest wymagana.
Jakie dokumenty są potrzebne do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego?
W celu odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich sądu właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Wniosek ten ma na celu uzyskanie zgody sądu na odrzucenie spadku przez małoletniego.
W pierwszej kolejności, we wniosku należy uwzględnić dane wnioskodawców, czyli rodziców lub opiekunów prawnych dziecka. Powinny się tam znaleźć takie informacje, jak imię, nazwisko, numer PESEL oraz dokładny adres zamieszkania osób składających wniosek. Warto pamiętać, że rodzice muszą przedstawić argumentację, dlaczego odrzucenie spadku w imieniu dziecka jest w jego najlepszym interesie – na przykład, jeśli spadek obciążony jest długami lub ma niekorzystną wartość.
Do wniosku należy dołączyć odpowiednie załączniki. W pierwszej kolejności, trzeba przedstawić akt urodzenia małoletniego dziecka, który potwierdzi, że osoba, w imieniu której składa się wniosek, jest małoletnia. Kolejnym niezbędnym dokumentem może być w niektórych przypadkach potwierdzenie odrzucenia spadku przez rodzica. Należy mieć jednak na uwadze, iż zgodnie ze wspominanym już art. 101 § 4 k.r.o. nie jest konieczne zezwolenie sądu, gdy oświadczenie o odrzuceniu spadku jest dokonywane za zgodą drugiego z rodziców albo gdy jest dokonywana wspólnie.
Ponadto, wymagany jest odpis aktu zgonu osoby, po której ma zostać odrzucony spadek, aby sąd mógł potwierdzić, że spadek rzeczywiście istnieje i jest przedmiotem postępowania. Na koniec, należy uiścić opłatę sądową w wysokości 100 zł za złożenie wniosku.
Po złożeniu wniosku do sądu, kolejnym krokiem jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, które może zostać złożone bezpośrednio w sądzie lub przed notariuszem. Oświadczenie to jest formalnym wyrazem woli, że małoletni nie chce przyjąć spadku.
Ile czasu trwa procedura odrzucenia spadku przez dziecko?
Cała procedura od momentu złożenia wniosku do sądu opiekuńczego aż do formalnego odrzucenia spadku przez dziecko zazwyczaj trwa od 2 do 4 miesięcy, choć czas ten może się wydłużyć w zależności od kilku czynników. Przede wszystkim wpływ na długość procedury może mieć obciążenie sądu bowiem w większych miastach, gdzie sądy opiekuńcze są bardziej zajęte, oczekiwanie na rozpatrzenie wniosku może być dłuższe. Kolejnym ważnym czynnikiem jest poprawność formalna dokumentów – w przypadku braków lub błędów konieczne będzie ich uzupełnienie, co może opóźnić proces.
Dodatkowo, jeżeli sprawa spadkowa jest bardziej skomplikowana, na przykład, gdy spadkobierców jest wielu lub konieczna jest szczegółowa analiza interesów małoletniego dziecka, sąd może potrzebować więcej czasu na rozpatrzenie wniosku. W sytuacji, gdy do dziedziczenia powołane są również inne osoby, jak rodzeństwo małoletniego, procedura może się wydłużyć, ponieważ konieczne może być odrzucenie spadku przez innych spadkobierców, zanim rodzice złożą oświadczenie w imieniu dziecka.
Po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego rodzice mogą udać się do notariusza lub do sądu, aby formalnie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka. Proces ten zazwyczaj przebiega szybko, zwłaszcza u notariusza, jednak w przypadku sądu może być konieczne wyznaczenie terminu rozprawy, co również wpłynie na długość całej procedury.
Podsumowując, cała procedura może trwać kilka miesięcy, ale warto pamiętać, że w niektórych przypadkach, zwłaszcza przy złożonych sprawach lub dodatkowych formalnościach, czas ten może się wydłużyć.
Czy można odrzucić spadek w imieniu dziecka u notariusza?
Warto mieć świadomość, iż odrzucenie spadku w imieniu dziecka może zostać dokonane u notariusza, jednakże wymaga to spełnienia wymogu w postaci uprzedniego uzyskania zgody sądu opiekuńczego, ponieważ rodzice, aby działać w imieniu małoletniego, muszą mieć na to formalne upoważnienie. Dopiero po wydaniu zgody przez sąd opiekuńczy rodzice mogą złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka u notariusza.
Skorzystanie z usług notariusza jest wygodnym i często szybszym rozwiązaniem, w przeciwieństwie do procedury sądowej, która może wymagać wyznaczenia rozprawy i dodatkowego czasu oczekiwania. U notariusza proces jest zwykle prostszy i można go załatwić w krótszym czasie, bez konieczności stawienia się na rozprawie sądowej
Jakie są koszty odrzucenia spadku przez małoletniego?
Procedura odrzucenia spadku w imieniu małoletniego wiąże się z kilkoma opłatami, które rodzice muszą ponieść na różnych etapach postępowania. Pierwszym krokiem, nie zawsze jednak koniecznym jest złożenie wniosku do sądu opiekuńczego o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Opłata sądowa za taki wniosek wynosi 100 zł. W przypadku, gdy wniosek dotyczy więcej niż jednego dziecka, opłata ta jest naliczana za każde z dzieci osobno.
Po uzyskaniu zgody sądu rodzice mogą złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed notariuszem lub w sądzie. Jeżeli wybiorą drogę notarialną, koszt takiej czynności wynosi 50 zł netto plus podatek VAT (23%), co łącznie daje około 61,50 zł za jedno oświadczenie. W przypadku, gdy rodzice muszą odrzucić spadek w imieniu większej liczby dzieci, opłaty te są naliczane od każdego dziecka osobno.
Jeśli rodzice zdecydują się na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w sądzie, opłata za złożenie takiego oświadczenia wynosi 100 zł.
Co zrobić, gdy drugi rodzic nie zgadza się na odrzucenie spadku?
Jeżeli jeden z rodziców nie zgadza się na odrzucenie spadku konieczne staje się złożenie wniosek do sądu rodzinnego, który podejmie decyzję w tej sprawie. W przypadku małoletnich, Sąd oceni, czy odrzucenie spadku leży w najlepszym interesie dziecka, biorąc pod uwagę ewentualne długi w spadku, które mogłyby negatywnie wpłynąć na przyszłość dziecka.
Sąd ma prawo wyrazić zgodę na odrzucenie spadku, nawet jeśli jeden z rodziców jest przeciwny. Rozstrzygnięcie sądu nie jest automatyczne bowiem w toku postępowania sąd oceni sytuację indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, takie jak wartość majątku spadkowego, długi czy inne zobowiązania.
Czy odrzucenie spadku przez rodzica automatycznie oznacza odrzucenie przez dziecko?
Odrzucenie spadku przez rodzica nie oznacza automatycznie odrzucenia spadku przez dziecko. Jeżeli rodzic decyduje się odrzucić spadek, jego decyzja dotyczy tylko jego osoby i nie ma wpływu na sytuację prawną małoletniego dziecka.
W przypadku, gdy rodzic odrzuci spadek i uważa, że zgodne z dobrem dziecka będzie odrzucenie spadku należy podjąć dalsze działania mające na celu odrzucenie spadku przez dziecko. Chodzi o złożenie oświadczenia przed notariuszem lub przed sądem.
Jakie są terminy na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego?
Na odrzucenie spadku małoletni spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o powołaniu do spadku. Co ważne, termin ten jest indywidualny dla każdego spadkobiercy. Dla osób dziedziczących w pierwszej kolejności okres ten biegnie od dnia, w którym dowiedzieli się o śmierci spadkodawcy.
Natomiast warto wiedzieć, że jeżeli oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie”, co w praktyce oznacza, że 6 miesięczny termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka ulega wydłużeniu.
Jeżeli poprzednicy odrzucili spadek, termin zaczyna się od momentu, w którym dowiedzieli się o tej decyzji. Zatem jeżeli jako rodzic odrzuciłeś spadek, termin na odrzucenie spadku przez dziecko liczymy czysto teoretycznie od momentu kiedy dziecko się dowiedziało o tym. W praktyce jednak przyjmuje się datę, w której Ty jako rodzic odrzuciłeś spadek.
Czy odrzucenie spadku przez dziecko chroni je przed długami spadkowymi?
Odrzucenie spadku przez małoletnie dziecko to kluczowy krok, który może uchronić je przed odpowiedzialnością za długi spadkowe. Jeśli nie złożysz oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego w terminie sześciu miesięcy, spadek zostanie automatycznie przyjęty z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że odpowiedzialność dziecka za długi spadkowe będzie ograniczona do wartości majątku spadkowego. Warto jednak podjąć świadome kroki i formalnie zabezpieczyć małoletniego przed potencjalnymi zobowiązaniami. Dzięki odpowiedniemu działaniu, rodzice mogą bowiem skutecznie ochronić dzieci przed ryzykiem związanym z dziedziczeniem długów przez dziecko.
Czy można cofnąć odrzucenie spadku w imieniu dziecka?
Co do zasady: „Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane”. W wyjątkowych sytuacjach możliwe jest jednak unieważnienie złożonego wcześniej oświadczenia, powołując się na tzw. wady oświadczenia woli. Dotyczy to przypadków, gdy oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Ważne jest, aby ten błąd miał istotne znaczenie prawne. Nie dotyczy to sytuacji, gdy brak wiedzy o przedmiocie spadku wynika z niedochowania staranności przez spadkobiercę przy ustalaniu rzeczywistego stanu majątku. O błędzie w tym kontekście można mówić, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie wynika z zaniedbania spadkobiercy, lecz jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy.
Jakie są różnice między przyjęciem a odrzuceniem spadku przez małoletniego?
Różnica jest zasadnicza. W przypadku odrzucenia spadku małoletni jest traktowany jakby niedożył spadku i nie dziedziczy, ale również nie przysługuje mu zachowek. Z kolei jeżeli małoletni przyjmie spadek – staje się spadkobiercą. Przysługują mu zatem prawa do spadku po danej osobie na zasadach ustawowych albo na zasadzie testamentu.
Jeżeli zaś chodzi o różnice w procedurze to zasadniczo do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie jest wymagane żadne działanie. Dziecko po upływie 6 miesięcy od dowiedzenia się o swoim tytule do powołania przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, chyba że odrzuci spadek.
Odwrotnie jest zatem gdy dziecko odrzuca spadek – wówczas wymagane jest działanie na zasadach opisanych w niniejszym artykule
Czy odrzucenie spadku wpływa na prawo do zachowku dziecka?
Odrzucenie spadku przez dziecko ma wpływ na jego prawo do zachowku. Odrzucenie spadku powoduje, że osobę odrzucającą traktuje się jako osobę, która nie dożyła spadku. Jeżeli dana osoba nie dożyła spadku – nie posiada uprawnień do dziedziczenia, włącznie z prawem do zachowku.
Jakie są najnowsze zmiany w przepisach dotyczących odrzucenia spadku przez małoletnich?
Ostatnie zmiany miały miejsce 15 listopada 2023 r. Wówczas weszła w życie nowelizacja k.r.o., która wprowadza istotne zmiany w zakresie składania oświadczeń o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.
Zgodnie z nowym przepisem, jeśli rodzice odrzucili spadek, a do dziedziczenia zostaje powołane ich dziecko, rodzic sprawujący władzę rodzicielską może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka. Warunkiem jest uzyskanie zgody drugiego rodzica, który również posiada władzę rodzicielską, lub złożenie wspólnego oświadczenia. W takim przypadku zgoda sądu nie jest wymagana.
Zgoda sądu będzie nadal niezbędna w sytuacjach, gdy:
- rodzice nie osiągną porozumienia w kwestii odrzucenia spadku w imieniu dziecka,
- inni zstępni rodziców, np. pełnoletnie rodzeństwo dziecka, nie odrzucili spadku.
Nowelizacja obejmuje również zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego (k.p.c.). Zgodnie z nowym art. 641 § 31 k.p.c., rodzic składający oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka musi przedłożyć dodatkowe informacje, takie jak:
- potwierdzenie, że posiada władzę rodzicielską i jej zakres,
- zgoda drugiego rodzica na odrzucenie spadku (chyba że oboje rodzice składają wspólne oświadczenie),
- wcześniejsze odrzucenie spadku przez któregokolwiek z rodziców,
- odrzucenie spadku przez innych zstępnych rodziców dziecka.
Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, co nadaje procesowi poważne konsekwencje prawne. Co więcej, oświadczenie o odrzuceniu spadku może obejmować więcej niż jedno dziecko (art. 641 § 35 k.p.c.), co upraszcza procedurę dla rodzin posiadających większą liczbę małoletnich dzieci.
Nowe przepisy znacząco ułatwiają działania rodziców w imieniu dzieci, jednocześnie zapewniając większą ochronę prawną i odpowiedzialność w trakcie składania oświadczeń.
Nowe zasady stosuje się także do spadków otwartych przed 15 listopada 2023 roku, jeżeli termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie upłynął przed dniem 15 listopada 2023 roku.
Czy odrzucenie spadku przez dziecko wymaga obecności obu rodziców?
Odrzucenie spadku w imieniu dziecka jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu jego majątkiem. W związku z tym rodzice muszą w tym zakresie działać wspólnie jeżeli składają oświadczenie o odrzuceniu spadku przed notariuszem. Wymóg ten ma na celu zapewnienie zgodnego działania obu rodziców w sprawach dotyczących majątku dziecka, co służy ochronie jego interesów.
W przypadku odrzucenia spadku przez małoletniego w postępowaniu sądowym procedura dopuszcza brak jednoczesnej obecności obu rodziców. Warunkiem jest złożenie przez jednego z rodziców złożenie oświadczenia o wyrażeniu zgody przez drugiego rodzica. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
Jakie są skutki nieodrzucenia spadku w imieniu małoletniego?
Nieodrzucenie spadku w imieniu małoletniego prowadzi do tego, że małoletni automatycznie dziedziczy spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że dziedziczy on zarówno aktywa (np. nieruchomości, pieniądze), jak i zobowiązania (długi) zmarłego. Z tym zastrzeżeniem jednak, że jego odpowiedzialność za długi jest ograniczona do wartości odziedziczonego majątku. W praktyce oznacza to, że małoletni odziedziczy np. część nieruchomości, ale będzie zobowiązany do spłaty części długu (jeżeli taki jest) do wysokości wartości przysporzenia. Często zatem mimo, że część nieruchomości „na papierze” wygląda atrakcyjnie, spadkobiercy decydują się na odrzucenie spadku. Dzieje się tak głównie np. z powodu braku pieniędzy na uregulowanie długów albo braku możliwości upłynienia dziedziczonego majątku.
Odrzucenie spadku i inne sprawy spadkowe Gdynia Gdańsk Sopot
Postępowania spadkowe mogą być skomplikowane, zwłaszcza gdy w grę wchodzi odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Jeśli spadek wiąże się z długami lub niepewną sytuacją prawną, rodzice mogą działać w imieniu dziecka, aby uniknąć negatywnych konsekwencji. W naszej kancelarii pomagamy szybko i skutecznie przeprowadzić proces odrzucenia spadku, dbając o wszelkie formalności, w tym zgodę sądu, jeśli jest wymagana.
Oferujemy kompleksową pomoc prawną w zakresie spraw spadkowych na terenie Gdyni, Gdańska i Sopotu, w tym:
✔ Odrzucenie spadku przez dorosłych i małoletnich,
✔ Stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku,
✔ Sprawy o zachowek – dochodzenie roszczeń i obrona przed nimi,
✔ Podważanie testamentów oraz ich interpretacja,
✔ Reprezentacja w sądzie i mediacje między spadkobiercami.
Każda sprawa spadkowa wymaga indywidualnego podejścia i znajomości przepisów, które często się zmieniają. Nasza kancelaria zapewnia rzetelne doradztwo i skuteczną reprezentację, pomagając uniknąć kosztownych błędów i długotrwałych sporów.